گروه نرم افزاری آسمان

شماره 16 - مهر و آبان 1378






گر سنگ ازاین حدیث بنالد عجب مدار!
اسماعیل شفیعی سروستانی ... در آخرین روزهایی که مطالب این شماره مهیاي چاپ می شد، غوغاي درج نمایشنامه اي موهن در
با تماس تلفنی و حضور در دفتر مجله ضمن اعلام « موعود » بالا گرفت. برخی از خوانندگان « موج » نشریه اي دانشجویی به نام
دارد موضوع « مهدوي » انزجار از این واقعه نظر ما را در این باره جویا شدند. حسب وظیفه و تعهدي که موعود درباره مباحث ویژه
مسافر » با امضاي مستعار « موج » که در نشریه « کنکور، وقت ظهور » سرمقاله این شماره را بررسی این واقعه قرار دادیم. نمایشنامه
به چاپ رسید در یک صفحه و نیم تصویرگر گفتگویی مملو از هتاکی و گستاخی به ساحت مقدس حضرت امام عصر، « کوچولو
ارواحنافداه، بود، عباراتی که دل را می آزرد و اشک از دیدگان جاري می ساخت. اگر چه خبر موثقی درباره نویسندگان، انگیزه
آنان و ارتباطشان با جریانات سیاسی و اجتماعی (تا آخرین ساعات بسته شدن صفحات موعود) به دست ما نرسیده، لیکن موضوع را
از چند وجه می توان بررسی نمود. 1- نویسندگان (ظاهرا دانشجو) پیش و بیش از آنکه متوجه اهانت و گستاخی خود باشند، براي
طرح موضوع اجتماعی و سیاسی مورد نظر خود (که در جاي خود قابل نقد و بررسی است) از دو شخصیت عباس و امام، ارواحناله
الفداء، بهره جسته اند. غافل از آنکه استفاده نابخردانه و نمادین از مقدسترین و عزیزترین شخصیت دینی و اسلامی شیعیان به هر
دلیل موجب هتک حرمت است. 2- بیان اقوالی سراسر کذب و سخیف از زبان حضرت امام، علیه السلام، اگر چه نویسنده را به
عنوان کذاب و مفسده جو معرفی می نماید از دیگر سو موجب بروز بدعت، تجري بیگانگانی که کین اهل بیت، علیهم السلام، را
در دل می پرورند و بسط میدان تردید و تشکیک در معتقدات جوانان می شود. 3- اسائه ادب به ساحت قدس حضرات معصومین،
علیهم السلام، با الفاظی زشت و موهن و نسبت دادن اعمالی سخیف به برگزیدگانی که شان الهی و مقام قدسی آنها مبرا از هر
گونه آلایشی است موجب آزرده شدن خاطر و دل معتقدان می شود و میدان بروز اختلاف، درگیري و تشتت در میان صفوف
مسلمین را می گشاید. واقعه دردناکی که جامعه اسلامی و انقلابی ایران را در معرض مخاطرات جدي قرار می دهد. و... بی گمان
ضمن اعلام انزجار و تنفر شدید از « موعود » اینهمه، هر نویسنده، تصویرگر و مسببی را مستحق مجازات و تنبیه می نماید. از همین رو
تنها حلقه اي از « موج » این واقعه طالب پیگیري جدي مسؤولان امور فرهنگی است. و اما از وجهی دیگر: حرمت شکنی اخیر مجله
زنجیره بلندي است که بیش از ده سال درازا دارد. مرزهایی که مرحله به مرحله شکسته شدند و اینک پس از هتک حریم احکام
صریح الهی (قصاص و...) به تعرض حریم قدس ائمه معصومین، علیهم السلام، و بالاخره امام عصر، صلواة الله علیه رسیده است. بی
به حکومت رسیدن علی، علیه السلام، به حکومت » : گمان آن روز که نویسنده اي در یکی از نشریات فرهنگی کشور نوشت
نرسیدن دیگر امامان شیعه و غیبت امام دوازدهم، دوازده نفر بودن آنها و... همه عرضی دین اند و به همین سبب به آنها به منزله
واقعه هاي تاریخی ممکن باید نگریست و نه بیشتر، اینها همه به یک اندازه ضروري یا تصادفند و لذا اجزاي اسلام تاریخی اند و نه
صفحه 7 از 64
1) این نهال خبیث آبیاري شد تا میوه تلخی چنین به بار ) « اسلام عقیدتی و ایمان به اسلام عقیدتی تعلق می گیرد و نه تاریخی
آورد. اما، آنچه بیش از همه موجب بروز بسیاري از ناهنجاریهاي فرهنگی در حوزه هاي مختلف شده ;غفلت تمام نشدنی از مسایل
و اموري است که بارها درباره آنها سخن به میان آمده و استمرار آن زمینه وقایع بزرگتر را در آینده فراهم می سازد، که از آن میان
موارد زیر در زمره عواملی هستند که طی ده سال اخیر زمینه هاي اینگونه حرمت شکنیها را فراهم ساخته اند. - غفلت بسیاري از
مدیران و مسؤولان دستگاه فرهنگی کشور از مطالعات فرهنگی و سیاستگزاري کلان براي فعالیتهاي فرهنگی (مبتنی بر نظامنامه
فرهنگ ویژه شیعی و منابع دینی). - غفلت از خصمی که با کنار گذاشتن سلاح و ترك جنگ رویارو، کمر به استحاله فرهنگی
جامعه اسلامی و اغواي جوانان بسته است. - غفلت از همه آنچه که جوانان ما براي ماندن در میدان نبرد با صورتهاي مختلف الحاد،
ارتداد و شرك بدان نیازمندند. - میدان دادن به عوامل معاند و معارض با دین و انقلاب به اسم اعطاي آزادي و دموکراسی. -
حمایت از مطبوعات و کسانی که عداوتشان با تفکر دینی و فرهنگی اسلامی طی سالهاي گذشته به اثبات رسیده. - حمایت نکردن
از اشخاص حقیقی و حقوقی مبشر فرهنگ ولایی شیعی که می توانستند چونان سنگري مانع نفوذ عوامل بیگانه به جغرافیاي فرهنگی
این سرزمین اسلامی باشند. و شاید از همین روست که امروزه با جمعیتی کلان اما جوان روبرو هستیم که قادر به نقد جدي و
چون قارچ از میان صفحات مطبوعات و کتب سر برمی « سیاست توسعه فرهنگی » اصولی اقوال و نوشته هاي فراوانی که به مدد
آورند نیستند. این جمعیت جوان دوران تحصیل مدرسی خود را در میان کلاسها و با کتبی پشت سر نهاده اند که به دلایل مختلف
از دگرگونی جدي در امان مانده و تنها با تغییراتی جزیی همه آراء و دریافتهاي غربی و غیر دینی درباره عالم و آدم را فراروي
دانش آموزان قرار می دهند. این جمعیت جوان حریمها و مرزها را تشخیص نمی دهند و چنانکه بایسته است امر مقدس را از غیر
مقدس باز نمی شناسند، و جاهلانه همه چیز را به بازي می گیرند و قهرمانان فیلمهاي تلویزیون و سینمایی را امام خویش می
مصرانه دفاع از حریم ولایت را وظیفه خویش می داند ;لیکن، باید پرسید چه ضمانتی وجود دارد که پس از « موعود » . پندارند
شناسایی و تنبیه هتاکان حریم ولایت دیگر بار و دیگر بار در آشکارا و نهان این نوع هتاکی تکرار نشود؟ بی گمان حساب جریان
سازان شناخته شده از نوجوانان و جوانان جداست. در هنگامه اي که کودکان و نوجوانان ما از اولین سالهاي دبستان تا پایان دوره
دبیرستان کمتر از سه یا چهار صفحه درباره امام حی حاضر و حجت برحق خداوند می خوانند و جشن میلاد نیمه شعبان را با
تماشاي فیلمهاي کمدي چارلی چاپلین و لورل و هاردي و کارتونهاي موش و گربه والت دیسنی پشت سر می نهند و برپاکنندگان
جشن و سرور تنها پخش نقل و نبات و شیرینی را وجهه همت خود می سازند چه انتظاري از این نونهالان می رود؟ در سرزمینی که
مجموعه هاي دانشگاهی آن تنها چند صفحه درس معارف را در کنار صدها واحد درسی (براي خالی نبودن عریضه) به جوانان
عرضه می نمایند و با هزاران ابزار تبلیغی آنها را براي ورود به مسابقه بزرگ دستیابی به اعتبارات دنیایی و مناسبات نفسانی تشویق
می کنند به ثمر رسیدن کدام نهال را چشم داریم؟ با این همه می خواهیم جوانی را شاهد باشیم که بتمامی همه حرمتها را پاس می
دارد؟! هیهات که چنین نخواهد شد. به استناد کدام حکم از میان احکام قرآنی و ائمه معصومین، علیهم السلام، به هر از راه رسیده
جمعیتی از شیعیان و مسلمین را به طرف هواجس نفسانی خود بکشد و « داعی » اي اجازه انتشار نشریه داده می شود تا در مقام
موجب تشکیل صدها و هزارها فرقه و دسته و گروه سیاسی و مذهبی شود؟ هیهات که پراکندگان تخم پلورالیسم (تکثرگرایی) و
تساهل و تسامح فرهنگی خود در زمره هتاکان واقعی به حریم مقدس کتاب خدا و ائمه معصومین، علیهم السلام، هستند. هم آنان
که همواره از مصونیت اجتماعی و سیاسی و حقوقی برخوردارند و یا با اتصال به مقام آنان که مصونیتی ویژه براي خود قائلند از
ذاتی و عرضی در » - ( والسلام. سردبیر ( 1 .« این قافله تا به حشر لنگ است » : تعرض در امان می مانند. و اینجاست که باید گفت
. کیان، شماره 42 ، خرداد و تیر 77 ،« دین
تکلیف عاشقان- 6
صفحه 8 از 64
به هنگام نماز خواندن باید پس از خداي متعال امام خود را آنچنان حاضر و ناظر بر اعمالت?بدانی که گویی آن حضرت در کنار
تو نشسته و شاهد است. مباد که نمازت چون نماز حماد باشد که شصت?سال از عمرش گذشته بود اما در حضور حضرت امام
صادق، علیه?السلام، نتوانست درست نماز بخواند و همچنین باید که در قیام و قعود و رکوع و سجود و به هنگام تشهد که بر رسول
اکرم و خاندان گرامیش درود و صلوات می?فرستی به یاد امام زمان خود باشی و چون بگویی: السلام علینا و علی عبادالله
الصالحین... به یاد امام زمان خود باشی، و چون بگویی: السلام علیکم و رحم?الله و برکاته... به یاد محمد و آل محمد، و بویژه امام
زمان خود و سایر مؤمنان باشی، تا سلام تو لغو نباشد. و چون?سجده شکر به جا می?آوري نیز دعا در حق آن حضرت، ارواحنا
فداه، را فراموش نکنی، چنانکه حضرت?صادق، علیه?السلام، در سجده خود دعا نموده است. از جمله وظایفی که در غیبت امام،
علیه?السلام، توصیه شده است دعا کردن در حق ایشان است?بعد ازنماز و چنگ زدن به دامانشان تا شفاعت کنند در درگاه
حضرت احدیت که نمازمان مقبول واقع شود وهمچنین تضرع و زاري کردن است تا اعمال و عبادات ما به هنگام عرضه به ایشان
مورد قبول افتد. بهتراست که تعقیبات بعد از هر نماز اختصاص داده شود به دعا کردن به وجود مقدس امام یا به دعاهایی که
ازامامان به ما رسیده است و بخصوص سلام کردن و زیارت آن حضرت و پدران معصومش بعد از هرنماز ترك نشود که این کار
سیره و روش اهل اسلام است. (با استفاده از کتاب پیوند معنوي با ساحت قدس معنوي از علی?اکبر صدرالاسلام همدانی)
عصر امام خمینی ، قدس سره - 1
قسمت اول میر احمدرضا حاجتی و نرید ان نمن علی الذین?استضعفوا فی الارض و نجعلهم?الائم و نجعلهم الوارثین. ( 1) رهبر
معظم انقلاب اندك زمانی?بعد از رحلت و عروج روح ملکوتی?حضرت امام، قدس?سره، با اشاره به?این مطلب مهم و اساسی که
تاکید فرمودند: بزرگترین وظیفه ما این است که?مشخصات عصري را که ،« امام?کبیر ما عصر جدیدي را آغاز کردند »
امام،رضوان?الله?تعالی?علیه، آغاز کردند وملت را در فضاي آن قرار دادند و به?جهان اعلام فرمودند بدانیم و این?مشخصه?ها را
حفظ کنیم... ( 2) آنچه بوضوح مشهود است وبیقین محسوس، این است که با وقوع?انقلاب اسلامی در ایران و استمرارآن، جهان
در حال انتقال به عصري?جدید و دوره?اي نو است. دوره?اي که?ویژگیهاي خاص و منحصر به فردش?آن را از دگر ادوار
مختلف و پرتلاطم?حیات بشري جدا می?سازد. مقام?معظم رهبري، حضرت آي?الله?خامنه?اي در تعریف و توصیف این?واقعیت
می?فرمایند: امروز یک عصر و یک دوران جدیدبه وجود آمده است، دوران جدید راباید دوران امام خمینی نامید: با آغازدوران
جدید نه تنها در ایران یاکشورهاي اسلامی مردم به باورهاي?الهی بازگشته?اند بلکه در سطح جهان،عقیده?اي مذهبی و گرایشی
معنوي درمیان جوامعی که دهها سال تحت?سلطه حکومتهاي ضد مذهب زندگی?کرده بودند رشد نموده است. ( 3) ایشان در
جاي دیگر، در این باره?می?فرمایند: امروز در دنیا گرایش به دین?شروع شده است. ( 4) و تاکید می?فرمایند: قرن حاضر قرن
گرایش عمومی?بشریت، به معنویت و دین است. ( 5) خلف صالح خمینی، قدس?سره،دگر بار تاکید می?نمایند که: ما امروز
نشانه?هاي رشد معنویت?و افول مادیت را در دنیا می?بینیم. ( 6) در این عصر که مقام معظم?رهبري بحق آن را عصر امام
خمینی،قدس?سره، نامیدند امواج گسترده?توجه به ارزشهاي معنوي و رویکردوسیع بشر جهت?بازیابی هویت دینی?و پشت پا زدن
به باورهاي?خداستیزانه در میان همه ملل و فرق?دنیاي امروز، خصوصا کانون فعلی?ترویج الحاد و دین?ستیزي یعنی?جهان غرب،
چشمان جهانیان رامتحیرانه به خود خیره نموده است. به تعبیر سید شهیدان اهل قلم: اکنون بار دیگر انسان از زمین وقفس خودش
روي گردانده است و به?عالم معنی و آسمان توجه یافته... انسان یک بار دیگر تولد یافته و عصردیگري آغاز شده است. ( 7) وي با
نگاهی بصیرانه وضعیت?جهان معاصر را اینچنین تشریح?می?کند: جهان امروز در دوران انتقال از یک?عصر به عصري دیگر قرار
صفحه 9 از 64
دارد. و تااین انتقال به انجام رسد دیگر روي?ثبات را به خود نخواهد دید. شهید آوینی با اشاره به مبدا این?تحول عظیم
می?نویسد: این دوران با پیروزي انقلاب?اسلامی در ایران آغاز شده است و به?این لحاظ دهه شصت را باید اولین?دهه از این
تجدید عهد محسوب?داشت. ( 8) یکی دیگر از اندیشمندان معاصرنیز در این رابطه چنین اظهار می?دارد: اگر بنا باشد تاریخی را
براي?احیاي هویت دینی (در جهان معاصر)در نظر بگیریم آن تاریخ 1977 میلادي?یعنی مقارن با پیروزي انقلاب اسلامی?ایران
که خیزش عظیمی را براي?تفکرات دینی در تمام ادیان به وجودآورد، می?باشد. وي در ادامه می?افزاید: آخرین آمارها در مورد
احیاي تفکردینی که در سال 1990 صورت?پذیرفته نشان می?دهد که تقریبا 70 %مردم اروپا احساس دینداري می?کنند. در تمام
ادیان از هندوئیسم گرفته تابودیسم و... و انواع فرقه?هاي?مسیحیت همه از یک نوع بازگشت?به?تفکر دینی خبر می?دهند. وي
تاکید می?کند: انقلاب اسلامی موجب احیاي تفکردینی در جهان گشت. ( 9) یکی از محققان در تبیین مبدانهضت جهانی
دینگرایی در عصرجدید می?گوید: اسلام دینی جهانی است و انقلاب?اسلامی امروز سراسر عالم را تکان?داده است وقتی به دنیا
نگاه می?کنیم?می?بینیم تمام جهان اسلام به حرکت?درآمده است و همه جا صحبت ازتجدید حیات اسلام و لزوم هدایت
ورهبري اسلامی است. ایشان می?افزاید: در کشورهاي دیگر جهان، احترام?به اسلام و کوشش براي شناخت آن وبه دنبال این
شناخت اعتقاد به اسلام?روز به روز رشد یافته و حتی ادیان?دیگر هم کم کم معانی تازه گرفته?اند وسیري نو را آغاز کرده?اند.
10 ) به هر جهت، توجه و رویکرد بشرکنونی به حوزه معارف دینی، مذهبی?جهت?بازخوانی عوامل اساسی ومفاهیم کاربردي )
شکل?دهنده حیات?معنوي و مادي، واقعیتی غیر قابل?انکار بوده که مورد اعتراف بسیاري?از افراد مطلع و محقق و
صاحب?نظرقرار گرفته است. و در حقیقت: بشر کنونی همه امیدش به دین ومعنویت است. بشر سرش به دیوارخورده، باز گشته، تا
خود را بیابد،غرب هم همه امیدش الان به دین است. پوپر و امثال او یعنی پوزیتیویستهاکه پشت?به دین کرده?اند پنبه غفلت
درگوششان است. به وضع معاصر غرب?نظري بیندازید! در تفکر غالب?متفکران معاصر چه اهل دین و چه غیراهل دین توضیحاتی
متفکر اسپانیایی?با اشاره به تحولات عمده?اي ? « آرتگا گاست » راجع به دین ومعنویت دارند. ( 11 ) امام خمینی و احیاي فکر دینی
- که?ساختار زندگی انسان کنونی بویژه?انسان غربی را در معرض خطرات?عمده?اي قرار داده است - می?نویسد: گفته?اند و
شاید هم نه بی?دلیل که?همه اصول نوآورانه عصر جدیداکنون خود در وضعیتی بحرانی قرارگرفته?اند. در تایید این نظر دلایلی
چندوجود دارد که نشان می?دهد انسان?اروپایی (غربی) مشغول جمع کردن?خیمه و خرگاه خویش از سرزمین?نوینی است که
طی سیصد سال?گذشته در آن رحل اقامت افکنده بود،این انسان آهنگ عزیمت?به قلمروتاریخی و شیوه زیستی دیگري?دارد.
12 ) در نگاه بسیاري از اندیشمندان?واقع?نگر و تحلیلگران منصف تحولات?بین?المللی، ملی و تاریخی و... مورداشاره نگارنده )
سطور فوق، چیزي?نیست، مگر حیات طیبه?اي که بابهره?گیري از ابعاد مثبت تمدن بشري?در چارچوب ارزشهاي معنوي واخلاقی
و باورهاي دینی و الهی معنی?یافته و تشخص پیدا می?کند، باورهاي?دینی و مفاهیم مذهبی که دین مبین?اسلام مصداق متعالی
آن و تنهانسخه شفابخش دردهاي دیرین بشراست. و آنچه در این مقال بر آن اصرارورزیده و پاي می?فشاریم این مهم?است که
تقدیر الهی و محاسبات غیبی?بار مسؤولیت تاریخی زمینه?سازي?حیات مجدد معنوي بشریت را برعهده یگانه دوران حضرت
امام?خمینی، قدس?سره، نهاد و ایشان بودکه طرحی نو درانداخته و رجعت?دوباره ساکنان سیاره زمین را به?خداجویی و
دین?باوري رهبري نمودو آن را تعالی بخشید. حضرت امام، قدس?سره، صفحه?جدیدي از حیات پر فراز و نشیب?انسانی را رقم
زده و عصر جدیدي راآغاز نمودند که مقام معظم رهبري?بحق آن را عصر امام خمینی،قدس?سره، نامیدند، عصري که درنگاه
صاحبنظران صاحب بصر،سرآغاز حکومت جهانی اسلام به?رهبري حضرت ولی عصرحج?بن?الحسن العسکري،علیه?السلام،
است. فصل?الخطاب در این زمینه کلام?نورانی حضرت امام، قدس?سره،می?باشد، آنجا که فرمودند: انقلاب مردم ایران نقطه
شروع?انقلاب بزرگ جهان اسلام به?پرچمداري حضرت حجت، ارواحنافداه، است. ( 13 ) بسیاري از صاحب?نظران?معاصر با
صفحه 10 از 64
تایید نظریه شروع دوره?انتقالی بشر معاصر و رویکرد او به?قلمرو تاریخی دیگر و شیوه زیستی?جدید در تشریح ماهیت و
?« یاوس اوسوس » بررسی?ویژگیهاي منحصر به فرد این دوره?صراحت?بیشتري را در کلام خوداستخدام نموده?اند. پروفسور
تازه?مسلمان آلمانی و قائم?مقام دانشکده?فنی دانشگاه برمن آلمان و از رهبران?برجسته مسلمانان آلمانی زبان دراروپا در این
ارتباط چنین اظهارمی?دارد: بیدارگر]قدس?سره[امام خمینی?همه موحدان در عصر ماست، احیاي?دین و معنویت در روزگاري
که?سیطره مادیت و ابزار مادي واندیشه?هاي ضد معنوي جامعه بشري?را در چنبره خود گرفته بود مدیون?و یاران]قدس?سره[امام
خمینی?انقلاب اسلامی است. من کلام امام?و جانشین برحق ]قدس?سره[خمینی?ایشان - امام خامنه?اي، روحی فداه، رابه نفخه
روي زمین تعبیر می?کنم. وي با اشاره به اینکه هر کس درضمیر آگاه خود صداي ? « زنده?دلان?خاموش » صور براي
اسرافیلی?امام خمینی را نشنید یقینا در خواب?غفلت مانده است، اضافه می?کند: من با توجه به حقایق آشکاري که?در متن واقعی
جوامع و حکومتهاي?غربی می?بینم و با توجه به الهاماتی?که از اشارات و رهنمودهاي پیامبرگونه امام خامنه?اي می?گیرم یقین
دارم?که قرن چهاردهم هجري قرن امام?خمینی و امام خامنه?اي است و این?بزرگواران حکومت?بر روي زمین را به?دست
صاحب?الزمان، علیه?السلام،مژده می?دهند تا بعد از این، همه?اعصار و قرون به نام اهل?بیت پیامبر،صلی?الله?علیه?وآله، باشد.
احمد هوبی، اندیشمند وروزنامه?نگار تازه مسلمان سوئیسی،نیز در تشریح تاثیرات عظیم انقلاب?اسلامی در جمع
کارشناسان?سازمان پژوهشی و برنامه?ریزي?آموزشی در تهران گفت: امروز در اروپا احساس می?شودسقوط دیوار برلین با
انقلاب و قیامی?که شما آغاز کردید مرتبط است. و این?قیام اساسی امروز در اروپا محسوس?است. در اروپا، حدود 12 تا 15
میلیون?مسلمان زندگی می?کنند که 100 هزارنفر آنها در سوئیس هستند. وي در ادامه افزود: نه تنها]قدس?سره[امام
خمینی?مسلمانان را بیدار کردند بلکه بر جهان?غیر اسلام نیز از خود تاثیر بر جاي?نهادند. ایشان اضافه کردند: بدانید آن مرد
سالخورده که رهبرشما بود هرگز نمرده است?بلکه?همواره زنده است و فعال، چرا که همه?این تحولات به دست ایشان ایجاد
شده?است. ( 14 ) حمد لنسل، رئیس مرکز فرهنگی?تجدید حیات اسلام در اتریش، طی?مقاله?اي تحت عنوان تاثیر نهضت?امام
خمینی بر اروپا می?نویسد: بی?تردید انقلاب اسلامی امام?خمینی نه تنها تصویر تازه?اي ازاسلام در اروپا ارایه کرد بلکه
حتی?زندگی مذهبی غیر مسلمانان را هم?دگرگون ساخت?به عبارت دیگر امروزحتی در اروپا نیز مذهبی بودن ارزش?و معنی
تازه?اي یافته است. این عبارت?را رئیس جمهور سابق اطریش در یک?سخنرانی بیان کرد که انقلاب اسلامی?به تمامی افراد
مذهبی اعتبار و اتکاي?به نفس تازه?اي ارزانی داشت. ( 15 ) طلال عتریسی، استاد دانشگاه?لبنان هم با تاکید بر پیوند
اساسی?تحولات جاري در زمینه رویکردمعنوي بشر با خصیت?حضرت?امام تصریح می?نماید: رهبري امام خمینی و
پیروزي?انقلاب اسلامی اساس حرکت و تحول?جهان کنونی می?باشد. ( 16 ) چنانکه یکی دیگر از اندیشمندان?مسلمان در این
زمنیه می?گوید: امام خمینی آغازگر عصر تازه?اي?در تاریخ اسلام و زندگی مسلمانان?است، از ویژگیهاي این عصر
هم?می?توان غور و تعمق مسلمانان نسبت?به اسلام را برشمرد و هم جهانی شدن?حیات سیاسی اسلام را. ( 17 ) مدیر مرکز
پژوهشی اسلامی درفرانسه با اشاره به عظمت روحی وفکري حضرت امام و ویژگیهاي?منحصر به فرد ایشان می?گوید: امام خمینی
14 قرن را در اعمالش?خلاصه کرد... ما خیلی خوشبخت?هستیم که در این عصر (امام خمینی)زندگی می?کنیم، گویی در عصر
پیامبر اکرم?زندگی می?کنیم.]صلی?الله?علیه?وآله[وي تصریح می?کند: مردم جهان همه مشتاقند از تعالیم?امام خمینی پیروي
کنند ;در اکثرکشورها جنبشی آغاز شده، حتی درجوامع غربی ما می?بینیم که مسایل?تحت?بازنگري قرار گرفته است... اکنون
خیلی?ها می?دانند که اسلام?پاسخگوي مشکلات بشري است. ایشان اضافه می?نماید: جهان در حال تحول است وارزشهاي
جهانی در حال تغییر، غرب?دچار فروپاشی تدریجی شده است واسلام جلوه خود را در سراسر جهان?نشان داده است. دکتر عادل
می?گوید: اگر اسلام « میلیونها نفر درغرب در انتظار نجات?بخش و مسیح?هستند » عبدالمهدي با بیان این?نکته بسیار مهم که
صفحه 11 از 64
بدرستی معرفی شودمی?تواند براي آنها نجات?بخش باشدتعالیم اسلام راهی براي رهایی ازسرنوشت محتوم تمدن غرب
یعنی?نابودي است. ( 28 ) پرفسور اسماعیل کیلبس،فیلسوف برجسته فرهنگ اسپانیولی?زبانها، هم با اشاره به حیات مجدددین در
صحنه زندگی بشر در وصف?این واقعیت عظیم چنین می?گوید: دین زنده شده است، کلیساها جان?تازه گرفته?اند، توجه به
مذهب واندیشه?هاي مذهبی در دانشگاههادیگر زشت و کم?بها تلقی نمی?شود. زیباییهاي معنوي در زندگی روزمره?مورد
بازیابی قرار گرفته است. جهان?براي نجات و زیبا کردن روابط?اجتماعی?اش به قدرت دینی وجاذبه?هاي معنوي گرایش شدید
پیداکرده است. وي تاکید می?کند: و این همه ناشی از دعوت نوینی?با]قدس?سره[بود که امام خمینی?انقلاب دینی?اش در
عرصه افکار وذهنیت جامعه جهانی آغاز کرد. ( 19 ) دین?گرایی در عصر جدید ویژگیهاي نهضت گسترده?دین?گرایی انسان
عصر جدید را اززبان نگاه برخی از شخصیتها ومطبوعات جهان غرب مورد بررسی?مضاعف قرار می?دهیم: فورید کالمر،
و استاد دانشکده مسایل?بین?المللی دانشگاه کلمبیا با اشاره به?رویکرد و « آل?استمپا » جامعه?شناس وسردبیر روزنامه ایتالیایی
رجعت دوباره بشر به?پیامهاي معنوي و الهی می?نویسد: به سبب خداجویی در میان مردم?آمریکا بر میزان توجه آنان به
مسایل?مذهبی چه به صورت فردي و چه ازلحاظ اجتماعی افزوده شده است. این?امر بدون شک مهمترین ومنحصرترین رویداد
دهه هفتاد وهشتاد در آمریکاست و اگر بگوییم این?جریان همه جامعه آمریکا و رفتارمردم و فرهنگ کشور را در سالهاي?آینده
این قرن تحت تاثیر قرار خواهدداد حرف باطلی نگفته?ایم. ( 20 ) بیل سایرز، روزنامه?نگار و محقق?آمریکایی طی ده برنامه متوالی
که ازشبکه تلویزیونی عمومی (بدون آگهی)(ثآت) پخش شد گفت: مردم در سراسر جهان ازمادي?گرایی و ماتریالیسم
خسته?شده?اند و بسرعت?به سوي معنویت?باز می?گردند، این بازگشت چندي است?که آغاز شده است. وي افزود: دین و
پیروي محض از اصول آن?بار دیگر مورد توجه قرار گرفته?است. ( 21 ) جورج ویگل، متفکر غربی?می?گوید: غیر مادي - مذهبی
شدن جهان یکی?از واقعیتهاي برجسته در زندگی?اواخر قرن بیستم است. ( 22 ) و همچنین جرج متالینوس، استادعلوم سیاسی کلیسا
و دانشکده?الهیات آتن تصریح می?کند که: در این عصر مذهب و بازگشت?به?دیانت رونق گرفته است. ( 23 ) پروفسور جان
کین دانشمندانگلیسی در مصاحبه?اي مطبوعاتی?می?گوید: این روزها در آمریکا و انگلیس،فرانسه، اسپانیا بازگشت دینی
آنقدرقوي است که همه چیز را تحت?الشعاع?قرار داده است. ( 24 ) و پروفسور خوزه ماریا، رئیس?دانشکده تاریخ باستان
دانشگاه?مادرید اظهار می?دارد که: الان در غرب کلیساها پرجمعیت?تراز سابق?اند. الان در دنیا رویکرد به?مذهب چشمگیر
است. ( 25 ) در اینجا به نقل این چند اظهار نظراز باب مشت نمونه خروار است?بسنده می?کنیم و پدیده مهم رویکرددینی و مذهبی
و معنوي بشر معاصرغرب و رویکرد دوباره به دین را ازطریق منابع موثق در میان اخبار واطلاعات و گزارشهاي متعدد وگوناگون
.3 .28/3/ 2. از سخنرانی ایشان در تاریخ 1368 . جستجو و بررسی?می?نماییم.ادامه دارد پی?نوشتها: 1. سوره قصص ( 28 )، آیه 5
.5 .18/10/ 4. در جمع تشکلهاي اسلامی دانشگاههاسراسر کشور، 74 .16/3/ اولین سالگرد ارتحال امام، قدس?سره،مرقد امام، 69
7. مجله سوره، دوره دوم، ش? .26/5/ 6. روزنامه اخبار، 76 .1/10/ در دیدار با اعضاي ستاد پیگیري قطعنامه? 598 ، روزنامه ابرار 70
9. پروفسور محمدحسین هدي، اندیشمندمسلمان مقیم اطریش، . 8. مجله دانشجو، ویژه?نامه شهید آوینی،ص? 66 ، تابستان 77 .10
11 . دکتر رضا . 10 . شمس?الدین رحمانی، ماهنامه نیستان،ش? 13 ، مهر 75 ، ص? 9 .29/11/ در مصاحبه باروزنامه کیهان، 25 و 76
13 . صحیفه نور، ج? 21 ، ص? . 12 . انسان و بحران، ترجمه احمد تدین، علمی?فرهنگی، 1376 ، ص? 3 .20/5/ داودي، کیهان، 69
16 . این مقاله براي کنفرانس اندیشه .28/7/ 15 . روزنامه کیهان، 69 . 14 . ماهنامه امامت، شماره تیر و مرداد 78 . 2/1/68 ،108
17 . کتاب امام خمینی در جهان معاصر، چاپ?مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، .21/11/ اسلامی?در تهران ارسال شده بود.، کیهان، 69
18 . فصلنامه حضرو، ش? 12 ، تابستان 74 سید صدرالدین اندیشمند لبنانی. 19 . در مصاحبه با فصلنامه حضور، ش? 27 ،بهار . ص? 79
.22 . 21 . کتاب خدا در آمریکا، ص? 242 . 23/5/ 78 دکتر عادل عبدالمهدي. 20 .روزنامه?کیهان،ستون?فرهنگ?واندیشه، 75
صفحه 12 از 64
24 . کیهان . 23 . برخورد تمدنها هانتینگتون و منتقدانش،دفتر مطالعات سیاسی و بین?المللی، ص? 51 .29/7/ روزنامه همشهري، 75
. 25 .نشریه?ینه?یوژیل،چاپ?ترکیه، 18 می? 1997 . فرهنگی، بهمن 71
در جستجوي آخرالزمان
سال 2000 و موج فرقه هاي « : اهل فیلادلفیا، محققی است که زمینه تحقیق اش کمی عجیب می نماید ،(Ted Daniels) تد دانیلز
او در ماهنامه صد صفحه اي خود از تب هزاره سخن می گوید. دانیلز در این .» مذهبی که آغاز هزاره تازه اي را نوید می دهند
صفحات با حوصله تمام از 1100 گروه و فرقه اي که می شناسد، گفتگو می کند. هر هفته که او ادبیات سال 2000 را بررسی می
کند، بیش از پیش بر این باور ایمان می آورد که هزاره بعدي، زمان ظهور منجی آخرالزمان است. دانیلز در این مورد می گوید:
هزاره جدید نوعی حفره سیاه ذهنی است، این حفره ذهنی به طور مقاومت ناپذیري مردم را به سوي خود می کشد. دانیلز
تحصیلاتش رإ؛ در هاروارد طی کرده و دکترایش را از دانشگاه پنسیلوانیا گرفته است. او معتقد است که زمانه حاضر آماده دریافت
نبوتهایی [پیش گوییهایی] 1از انواع مختلف است، نبوتهاي جدید می توانند در بحبوحه تغییرات وسیع اجتماعی ظهور کنند درست
زمانی که عدم ثبات و پدیده هاي غیر قابل پیش بینی مردم را در بیم و هراس فرو برده باشند. در بخشی از تحقیقات دانیلز و در پی
این نکته روشن می شود که 61 درصد از آمریکاییها بازگشت دوباره » یو اس نیوز « یک نظرخواهی انجام شده از سوي هفته نامه
مسیح، علیه السلام، را به زمین باور دارند و 59 درصد آنها به آخرالزمان معتقدند. حتی 12 درصد آخرالزمان را براي چند سال
آینده پیش بینی می کنند. تمام وقت دانیلز صرف طبقه بندي نبوتهایی که امکان ظهورشان وجود دارد، می شود. او بعد از اینکه
اطلاعات را بدقت طبقه بندي کرد، آنها را در اختیار محققان و تاریخ نگاران قرار می دهد، اگر چه از جهت فلسفی بین گروهها و
فرقه هاي گوناگون، اختلافاتی وجود خواهد داشت، اما دانیلز، یک دورنماي اصلی را در همه آنها یکسان می انگارد: افسانه اي که
بر اساس آن این اعتقاد وجود دارد که زمین به حالت اولیه اش باز می گردد و عدالت و یکرنگی بر همه جا حاکم می شود. آن
روز دیگر از بدبختی و جنگ خبري نیست. این اندیشه همواره با ظهور قهرمانی که همه امور را مرتب می سازد، همراه است. اما
قبل از رسیدن به این نقطه، باید جهان مصایبی چون طوفانهاي عظیم، فوران آتشفشانها، سقوط شهاب سنگها و حتی اپیدمی هایی
چون ایدز را پشت سر بگذارد. تد دانیلز چهار مکتب اصلی را در هزاره بعدي چنین معرفی می کند: کلیساهاي انجیلی که به وحی
معتقدند و در جستجوي علایم ظهور مسیح هستند. داویدهایی که در سال 1993 ، در واکو از بین رفتند، از این جمله هستند. گروه
هستند که معتقدند جهان شاهد تغییرات عظیمی خواهد بود. گروه سوم، اکولوژیستها (Nouvel Age) دوم طرفداران عصر جدید
هستند که اصولًا معتقد به تحولات زیست محیطی در سطح کره زمین هستند: اگر ما روش زندگی مان را تغییر ندهیم، در آینده
کره زمین نابود خواهد شد. تد دانیلز تشابه هایی بین اکولوژیستها و ارتشهاي زیرزمینی، از جهت اینکه براي هر دو گروه نظام جدید
دنیا به زمان قبل از مسیح باز خواهد گشت، مشاهده می کند. گروه آخر نیز معتقدین به بشقاب پرنده ها هستند. تد دانیلز توضیح
می دهد: هزاره بعدي، آغازي دیگر است، انسان دوباره از اول شروع می کند. به همین دلیل است که آمریکاییها به طور ویژه نسبت
به آخرالزمان حساس شده اند. چرا که آمریکا اصلًا بر روي این عقیده بنا شده که اولین مهاجرین به این سرزمین بودند که براي
نجات جهان به اینجا آمده اند. فعلًا، این هزاره جدید، وسیله خوبی براي کار و کاسبی شده است. یکی از شرکتهاي آبجوسازي با
استفاده از همین موضوع در تبلیغاتش چنین می گوید: آبجوي آینده را، امروز بنوشید. موضوع آخرالزمان دست کم براي امور
عنوان اصلی این مقاله که در مجله لوپوئن، شماره 1215 ، مورخ × : تجاري نان آور شده است. ماهنامه موعود شماره 16 پی نوشت
Le Chercheur de I :An 2000 _ JEAN :P. 74 چاپ شده، چنین است: ‘ 23 /10/ 30 دسامبر 1995 برابر با 9
74/10/ شایان ذکر است ترجمه این مقاله از مجله ترجمان شماره 8 مورخ 30 Apocalypse PAR ,SEBASTIEN STEHLI
صفحه 13 از 64
» پیامبري « است و معنی اصطلاحی آن یعنی » پیشگویی « در این مقاله به معنی لغوي آن یعنی » نبوّت « برگرفته شده است. 1. ظاهراً
اراده نشده است.
سبزترین پاسخ
که اسوهاند. و آنان نیز که اینان را الگويخویش قرار «; زندهاند » که زندهاند. و «; اسوهاند » . م. یگانه آنان که اسوهاند، هماره زندهاند
دهند به قدر خود زنده واسوه خواهند بود. خاندان رسالت را میگویم ورهپویان کویشان را. خصوصا در اینایام، بزرگ بانوي
اسلام، حضرتفاطمه زهرا، علیهاالسلام، را ;و آنان کهحبل ولایتحضرتش به گردن افکندهو دل از معرفت و محبتش آکندهاند. و
و من و تو «؟ چگونه اسوه است » اکنون اگر من از تو - که میدانمدل به هواي او سپردهاي - بپرسم: آن حضرت براي ما و جامعه ما
چه سان میتوانیم دراین عصر، او را الگوي خویش قراردهیم؟ و جوان و دختر و پسر ما، چگونه؟ چه پاسخی خواهی داد؟ این
نوشتار میکوشد اندکی بدینپرسش و پاسخ بپردازد و باباندیشه و تامل را براي تو خوانندهگرامی و صمیمی در این زمینهبگشاید.
یک سؤال: ممکن است جوانامروز از من و شما بپرسد ;یا حتی اینسؤال براي ما نیز پیش آید که: چرا الگوي امروز را از
انسانهايدیروز انتخاب کنیم؟ چرا دختري که در این قرن و دراین اجتماع زندگی میکند، حضرتفاطمه را که چهارده قرن
قبلمیزیسته، اسوه قرار دهد؟ این سؤال در واقع به همان سؤالنخستباز میگردد که مطرح کردیم: ما چگونه دخت گرانقدر
پیامبر،صلیاللهعلیهوآله، را میتوانیم الگوقرار دهیم؟ بنابراین پاسخ این سؤال،پرسش مذکور را نیز در بر خواهدگرفت ;اما شایسته
است اختصاصاقدري بدان پرداخته شود. پاسخ در دینشناسی ودینباوري نهفته است. اسلام بهعنوان آخرین دین، گر چه
چهاردهقرن پیش نازل شده، اما براي همهزمانها و تمامی انسانهاست. به همینسان، کسانی هم که تجسم کامل دینو تبلور عینی
قرآن و وحی الهیاند وما از آنان به عنوان الگوي هدایت واسوه تکامل نام میبریم، براي همهزمانها و انسانهایند و در مورد
آنهادیروز و امروز مطرح نیست. آنانهمواره اسوههاي روز و فراتر اززمانند ;زیرا ما هر قدر مراتب رشد وکمال را بپیماییم، باز آنان
جلوتر وکاملترند. به عبارت دیگر، آنان چون تمامیمدارج تکامل را پیمودهاند، در واقع درهر نقطه از مسیر هدایت، حضوردارند،
براي هر مرتبه تکامل و هرانسانی الگو و اسوهاند. بلی، البته جامعه و شرایط زندگیهر دوره با دوره دیگر تفاوت دارد;اما سخن بر
سر شرایط نیست. اسوههاي انسانی هیچگاه محصوردر یک دوره و شرایطی خاصنیستند، و الاض نمیتوانستند اسوه والگو قرار
گیرند. و از قضا، درس مهم آنان برايما، این است که انسان در هر شرایط ودورانی میتواند راه تعالی و کمال رابیابد و بپیماید و
جوهره راستین خودرا شکوفا سازد. الگوپذیري انسان امروز از آناننیز در واقع، یافتن راهها و چگونگیهمین شکوفاسازي است ;و
این هم درخطوط اصلی زندگی اسوههايمکتبی نهفته و ارتباطی با زمان ندارد. پس حضرت فاطمه یعنیشخصیت، تفکر و فرهنگ
شخصیتی «; زندگیمیکند » زندگی. ایشان در همین زمان نیز زنده وپویاست و در حقیقت، آن حضرتهماکنون و در این عصر
است کهانسانساز است، بلکه امتی و جهانیرا نیز میتواند بسازد و به سويهدایت و سعادت رهنمون گردد. به سؤال نخستباز
گردیم... آن حضرت براي من و تو وجامعهمان در این عصر، چگونهمیتواند الگو باشد؟ اشاره کردیم که الگوپذیري ما ازشخصیتی
چون حضرت زهرا،علیهاالسلام، شکوفاسازي جوهرهانسانی است که در خطوط اصلیالگوهاي مکتبی نهفته است. چگونگی
الگوپذیري از نگاه رهبري در این زمینه آنچه مقام معظمرهبري بیان فرمودهاند، بسیار دلپذیرو روشنگر است. بدین روي
جالبدیدیم آن را براي خوانندگان عزیز وگرامی نقل کنیم. در این مطلب که آنبزرگوار براي جوانان تبییننمودهاند، سخن دقیقا
به عنوان یک دختر دانشجو، ماچگونه میتوانیم از » : به سؤالی بازمیگردد که مطرح کردیم. دانشجویی از ایشان سؤالمیکند
سؤال خوبی است. اولا من بهشما بگویم که الگو را » : و ایشان جواب میدهند «؟ زندگانی حضرتزهرا، علیهاالسلام، الگو بگیریم
نباید براي مامعرفی کنند و بگویند که این الگويشماست. این الگوي قراردادي وتحمیلی، الگوي جالبی نمیشود. الگورا باید
صفحه 14 از 64
خودمان پیدا کنیم ;یعنی در افقدیدمان نگاه کنیم و ببینیم از این همهچهرهاي که در جلوي چشممانمیآید، کدام را بیشتر
میپسندیم;طبعا این الگوي ما میشود.حضرتفاطمه یعنی شخصیت، تفکر و فرهنگزندگی. ایشان در همین زمان نیززنده و
شخصیتی است کهانسانساز است، بلکه امتی و «; زندگی میکند » پویاست و در حقیقت، آنحضرت هماکنون و در این عصر
جهانیرا نیز میتواند بسازد و به سويهدایت و سعادت رهنمون گردد. من معتقدم که براي جوانمسلمان، بخصوص مسلمانی که
بازندگی ائمه و خاندان پیامبر ومسلمانان صدر اسلام آشنایی داشتهباشد، پیدا کردن الگو مشکل نیست، والگو هم کم نیست. حالا
خود شماخوشبختانه از حضرت زهرا،علیهاالسلام، اسم آوردید. من درخصوص وجود مقدس حضرتفاطمه زهرا، علیهاالسلام،
چندجملهاي بگویم ;شاید این سر رشتهايدر زمینه بقیه ائمه و بزرگان بشود وبتوانید فکر کنید. شما خانمی که در دوره
پیشرفتعلمی و صنعتی و تکنولوژي و دنیايبزرگ و تمدن مادي و این همهپدیدههاي جدید زندگی میکنید، ازالگوي خودتان در
مثلا هزار وچهارصد سال پیش توقع دارید که درکدام بخش مشابه وضع کنونی شمارا داشته باشد تا از آن بهره بگیرید؟ مثلا فرض
کنید میخواهید ببینیدچگونه دانشگاهی میرفته است؟ یاوقتی که مثلا در مسایل سیاستجهانی فکر میکرده، چگونه فکرمیکرده
است؟ اینها که نیست. یک خصوصیت اصلی درشخصیت هر انسانی هست ;آنها رابایستی مشخص کنید و الگو را درآنها جستجو
مسایلپیرامونی انسان چگونه بایدبرخورد بکند؟ حالا حوادث پیرامونی، یک وقتمربوط به » نمایید. مثلا فرضبفرمایید در برخورد با
دورهاي است که متروهست، قطار هست، جت هست، وکامپیوتر هست، یک وقت مربوط بهدورهاي است که نه، این چیزهانیست،
اما حوادث پیرامونی بالاخرهچیزي است که انسان را همیشهاحاطه میکند. انسان دوگونه میتواند با اینقضیه برخورد کند: یکی
مسؤولانه،یکی بیتفاوت. مسؤولانه هم انواع واقسام دارد ;با چه روحیهاي، با چهنوع نگرشی به آینده؟ آدم باید این خطوط اصلی
را درآن شخصی که فکر میکند الگوي اومیتواند باشد، جستجو کند و از آنهاپیروي نماید... الف: بعد اجتماعی ... حضرت زهرا،
علیهاالسلام، درسنین شش سالگی، هفتسالگیبودند... که قضیه شعب ابیطالب پیشآمد. شعب ابیطالب، دوران بسیارسختی در
تاریخ صدر اسلام است;یعنی دعوت پیامبر شروع شده بود،دعوت را علنی کرده بودند، بتدریجمردم مکه - بخصوص
جوانان،بخصوص بردهها - به حضرتمیگرویدند ;بزرگان طاغوت، مثلهمان ابولهب و ابوجهل و دیگراندیدند که هیچ چارهاي
ندارند جز اینکهپیامبر و همه مجموعه دور و برش رااز مدینه اخراج کنند ;همین کار را همکردند. تعداد زیادي از اینها را که
دههاخانوار میشدند و شامل پیامبر وخویشاوندان پیامبر و خود ابیطالب -با اینکه هم جزو بزرگان بود - و بچه وبزرگ و کوچک
میشدند، همه را ازمکه بیرون کردند. اینها از مکه بیرونرفتند ;اما کجا بروند؟ تصادفا جنابابیطالب در گوشهاي از نزدیکی
مکهدر شکاف کوهی ملکی داشت ;اسمش شعب ابیطالب بود. شعب، یعنیشکاف کوه، یک دره کوچک... گفتند بهآنجا برویم.
حالا شما فکرش را بکنید،در مکه، روزها هوا گرم ;شبهابینهایتسرد بود ;یعنی وضعیتیغیر قابل تحمل. اینها سه سال در این
بیابانهازندگی کردند. چقدر گرسنگیکشیدند، چقدر سختی کشیدند، چقدرمحنتبردند، خدا میداند. یکی ازدورههاي سخت
پیامبر آنجا بود. پیامبر اکرم در این دوران،مسؤولیتش فقط مسؤولیت رهبري بهمعناي اداره یک جمعیت نبود ;بایدمیتوانست از کار
خودش پیشاینهایی که دچار محنتشدهاند، دفاعکند. میدانید وقتی که اوضاع خوباست، کسانی که دور محور یکرهبري جمع
شدهاند، همه از اوضاعراضیاند، میگویند خدا پدرش رابیامرزد، ما را به این وضع خوبآورد. وقتی سختی پیدا میشود، همهدچار
تردید میشوند، میگویندایشان ما را آوردند ;ما کهنمیخواستیم به این وضع دچارشویم! البته ایمانهاي قوي میایستند ;امابالاخره
همه سختیها به دوش پیامبرفشار میآورد. در همین اثنا، وقتی کهنهایتشدت روحی براي پیامبر بود،جناب ابیطالب که پشتیبان
پیامبر وامید او بود، و خدیجه کبري که او همبزرگترین کمک روحی براي پیامبربود، در ظرف یک هفته از دنیا رفتند;حادثه خیلی
عجیبی است ;یعنی پیامبرتنهاي تنها شد. در این شرایط من نمیدانم شماهیچ وقت رئیس یک مجموعه کاريبودهاید تا بدانید معناي
مسؤولیتیکمجموعه چیست. در چنین شرایطی،انسان واقعا بیچاره میشود. در اینشرایط، نقش فاطمه زهرا،علیهاالسلام، را ببینید!
صفحه 15 از 64
آدم تاریخ راکه نگاه میکند، این گونه موارد را درگوشه کنارها هم باید پیدا بکند;متاسفانه هیچ فصلی براي این طورچیزها باز
نکردهاند. فاطمه زهرا، علیهاالسلام، مثل یکمادر، مثل یک مشاور، مثل یکپرستار، براي پیامبر بوده است. آنجابوده که گفتند
مادرپدرش است این مربوط به آن وقتاست، یعنی وقتی که یک دختر ششساله، هفتساله، این طوري بودهاست. «; امابیها » فاطمه
البته در محیطهاي عربی و درمحیطهاي گرم، دختران زودتر رشدجسمی و روحی میکنند ;مثلا بهاندازه رشد یک دختر ده، دوازده
سالهحالاي ما. این احساس مسؤولیت است. آیااین نمیتواند براي یک جوان الگوباشد، که نسبتبه مسایل پیرامونیخودش زود
احساس مسؤولیت کند،زود احساس نشاط کند؟ آن سرمایهعظیم نشاطی که در وجود او هست،اینها را خرج کند، براي اینکه
غبارکدورت و غم را از چهره پدري کهحالا حدود مثلا پنجاه سال از سنشمیگذشته و تقریبا پیرمردي شدهاست، پاك کند. آیا
این نمیتواند برايیک جوان الگو باشد؟ این خیلی مهماست. ب: بعد خانوادگی نمونه بعد، مساله همسرداري وشوهرداري است.
یک وقت انسانفکر میکند که شوهرداري، یعنیانسان در خانه و آشپزخانه غذا راحاضر کند و اتاق را تر و تمیز کند وپتو را پهن
کند و مثل قدیمیها تشکچهرا بگذارد که آقا از اداره یا از دکانبیاید. شوهرداري که فقط این نیست. شما ببینید شوهرداري فاطمه
زهراچگونه بود. در طول ده سالی که پیامبر درمدینه بودند، حدود نه سالش حضرتزهرا و حضرت امیرالمؤمنین باهمدیگر زن و
شوهر بودند. در این نهسال، جنگهاي کوچک و بزرگی ذکرکردهاند - حدود شصت جنگ اتفاقافتاده - در اغلب آنها هم
امیرالمؤمنینبوده است. حالا شما ببینید او خانمیاست که در خانه نشسته و شوهرشمرتب در جبهه است، و اگر در جبههنباشد، جبهه
لنگ میماند - این قدرجبهه وابسته به اوست - از لحاظزندگی هم وضع رو به راهی ندارند;همان چیزهایی که شنیدهایم: و یطعمون
انمانطعمکم لوجه الله... ( 1) یعنی حقیقتا زندگی فقیرانهمحض داشتند ;در حالی که × الطعام علی حبهمسکینا و یتیما و اسیرا
دختررهبري هم هست، دختر پیامبر همهست، یک نوع احساس مسؤولیت هممیکند. ببینید انسان چقدر روحیه قويمیخواهد داشته
باشد تا بتواند اینشوهر را تجهیز کند ;دل او را ازوسوسه اهل و عیال و گرفتاریهايزندگی خالی کند ;به او دلگرمی بدهد;بچهها
را به آن خوبی که او تربیتکرده، تربیت کند. حالا شما بگوییدامام حسن و امام حسین، امام بودندو طینت امامت داشتند، زینب که
امامنبود. فاطمه زهرا او را در همین مدتنه سال تربیت کرده بود. بعد از پیامبرهم که ایشان مدت زیادي زندهنماندند. این طور
خانهداري، این طورشوهرداري و این طور کدبانوییکردند و این طور محور زندگی فامیلماندگار در تاریخ قرار گرفتند. آیااینها
نمیتواند براي یک دختر جوان،یک خانم خانهدار الگو باشد؟ اینهاخیلی مهم است. ج: بعد سیاسی و مبارزاتی حالا بعد از قضیه
وفات پیامبر،آمدن به مسجد و آن خطبه عجیب راخواندن، خیلی شگفتانگیز است. اصلا ماها که اهل سخنرانی و حرفزدن
ارتجالی هستیم، میفهمیم کهچقدر این سخنان عظیم است. یکدختر هجده ساله... آن هم با آنمصیبتها و سختیها به مسجد
میآید،در مقابل انبوه جمعیت، با حجابسخنرانی میکند ;که آن سخنرانیکلمه به کلمهاش در تاریخ میماند. کلمات مفت در
تاریخ نمیماند، هرحرفی نمیماند. اینقدر حرفها زدهشده، اینقدر سخنرانی شده، اینقدرمطلب گفته شده، اینقدر شعر گفتهشده ;اما
نمانده است و کسی به آنهااعتنا نمیکند. آن چیزي که تاریخ دردل خودش نگه میدارد و بعد از هزارو چهارصد سال هر انسان که
2) نگاهی ) «... نگاهمیکند، احساس خضوع میکند، اینیک عظمت را نشان میدهد، به نظر مناین براي یک دختر جوانالگوست
به شرایط روز جامعهاکنون شرایط روز جامعه نیزخود، زمینه بسیار مناسب و مهمیبراي پیمودن راه آن اسوه بزرگاسلام است. در
این راستا آنچه میسزدرهروان مکتب ولایت در این زمان،نیک بدان عنایت ورزند، علاوه برآنچه گذشت عبارتست از: در زمینه
فکري: شناخت صحیحو ژرف مبانی معرفتی دین، انقلاباسلامی و ولایت. در زمینه اجتماعی: مردمگرایی،همکاري و تعاون،
محبت و دوستی،ایثار و... در زمینه فرهنگی و اخلاقی: تقوا،عفاف، کرامت نفس، خودشناسی،خودسازي در زمینه سیاسی: حرکت
درمسیر انقلاب و ولایت، شناخت ومبارزه فکري و عملی در قبالجریانات مخالف این مسیر;بخصوص گروهها و جریاناتی که
باتوطئههاي فرهنگی و مطبوعاتی،ایمان، معنویت، انقلاب، صلابت،یکپارچگی و ولایت مردم را هدفقرار داده و بلندگوي دشمن
صفحه 16 از 64
در اینمملکت امام عصر، علیهالسلام،شدهاند. حضرت فاطمه، علیهاالسلام،یگانه شخصیتی بود که در این بعدمقابل جریان مخالف
اسلام و ولایت،یعنی سقیفه ایستاد، فریاد زد،روشنگري کرد دشمنان را مفتضح ورسوا ساخت و از اسلام ناب و خطولایت تا سرحد
شهادت، فداکارينمود. و از آن سوي نیز، با ارائه عملیوالاترین ارزشها و فضیلتهايانسانی و مکتبی، راه روشن تعالی وتکامل را به
فاطمه ، » روز زن را براي آنان بهارمغان آورد. آري » روي همه انسانها وبخصوص دختران و زنان گشود وبراستی
2. برگرفته . سبزترین پاسخ به روح تشنهانسانها در این عصر و دوران است. پینوشت: 1. سوره انسان ( 76 )، آیه 8 و 9 »، علیهاالسلام
8 که از سويدبیرخانه شوراي عالی جوانان در بهار 1377 منتشر شده - حدیثشورانگیز جوانی ، ص 13 » از جزوهاي تحت عنوان
است.
با دعاي ندبه در پگاه جمعه- 3
قسمت?سوم علی?اکبر مهدي?پور اجتماعات پرشکوه شیعیان شیفته و عاشقان دلسوخته در بامدادان جمعه در محافل دعاي ندبه،
دشمنان قسم خورده اهل?بیت، علیهم?السلام، را بشدت می?آزارد و خواب راحت را از دیدگانشان می?رباید. هر بانگ
که از این اجتماعات بلند می?شود و در فضاي شهر طنین می?اندازد، چون تیري خون?آلود در سینه دشمن فرو ? « یابن?الحسن »
می?رود و آسایش و آرامش را از آنها سلب می?نماید. از این رهگذر پرسشهاي زیادي از دیرباز پیرامون دعاي ندبه، به عنوان
اعتراض و براي ایجاد شبهه و تردید از طرف دشمنان ابراز شده و احیانا توسط دشمنان ناآگاه انتشار یافته،غبار شک و تردید در
میان نوجوانان برانگیخته، لامت?سؤال در اذهان آنها پدید آورده است. ما در این نوشتار در پی آنیم که این پرسشها را مطرح
تقدیم نماییم. « موعود » نموده، پاسخهاي ساده و روشن و در عین حال مستدل و منطقی آنها را به خدمت?خوانندگان گرامی مجله
قسمتی از این پرسشها از این قرار است: 1- آیا دعاي ندبه سند معتبري دارد؟ 2- آیا معقول است که پیش از تولد فردي در فراقش
گریه کنند؟ 3- آیا دعاي ندبه با معراج جسمانی پیامبر، صلی?الله?علیه?وآله، ناسازگار است؟ 4- آیا دعاي ندبه از عقاید کیسانیه
سرچشمه گرفته است؟ 5- آیا دعاي ندبه حالت تخدیري دارد؟ 6- آیا دعاي ندبه بدعت است؟ 7- آیا دعاي ندبه با عقل منافات
دارد؟ 8- آیا دعاي ندبه با امامت دوازده امام هماهنگ نیست؟ 9- آیا معقول است که دعاي ندبه از معصوم صادر شود؟ 10 - آیا
فرازهایی از دعاي ندبه با قرآن ناسازگار است؟ در مورد پرسش نخستین در شماره پیشین بتفصیل سخن گفتیم و سلسله اسناد دعاي
ندبه را در طول قرون و اعصار بررسی کردیم و تاکید شخصیتهاي برجسته?اي چون علامه مجلسی را بر استحکام سند آن نقل
کردیم و در اینجا اضافه می?کنیم که: سختگیریهاي رایج در فقه شیعه، در مورد اخبار و احادیثی است که در مسیر استنباط یک
حکم الزامی (واجب یا حرام) قرار بگیرد، اما در مورد مسایل مستحبی، بویژه دعاها و زیارتها، آن سختگیري و موشکافی سندي
معمول نیست، بلکه همین مقدار که مضامین آن مقبول و شرع?پسند باشد و در یک کتاب مشهور نقل شود ;کافی است. پس اگر
سند دعایی معتبر نباشد و صدور آن از معصوم - بالخصوص - ثابت نشود، چون به نحو عموم به دعا و نیایش امر شده و دعا از
اعمال راجحه و از عبادات مؤکده است، خواندن آن بر حسب عمومات قرآنی و حدیثی راجح و مستحب است و در مقام عمل
در اینجا جاري است و همین مقدار براي درك پاداش ? « تسامح در ادله سنن » نیازي به سخت?گیري سندي نیست، بلکه قاعده
شناخته می?شوند. بر اساس ? « احادیث من بلغ » اخروي کافی است. قاعده تسامح در ادله سنن متکی بر احادیث فراوانی است که به
این احادیث، اگر در مورد یک عمل خیر، اجر و پاداشی از خدا و پیامبر نقل شده باشد و این نقل به فردي رسیده باشد و او براي
رسیدن به آن پاداش، به آن عمل خیر اقدام نماید، خداوند منان آن پاداش را به او عنایت می?فرماید، اگر چه چنین حدیثی در واقع
از معصوم صادر نشده باشد. در این رابطه احادیث فراوانی از معصومین، علیهم?السلام، رسیده ( 1) و شیخ انصاري، قدس?سره،
رساله مستقلی در جواز تسامح در ادله سنن به رشته تحریر درآورده است. قوت متن و استحکام الفاظ و مضامین دعا نیز بر اعتبار آن
صفحه 17 از 64
می?افزاید. سخن?شناسان و آشنایان با شیوه گفتار معصومین، علیهم?السلام، از بررسی مضمون و محتواي یک متن می?توانند بر
صدور یا عدم صدور آن از معصوم، علیه?السلام، اطمینان حاصل کنند. هنگامی که از مرحوم آیۀ?الله کاشف?الغطاء در مورد سند
سؤال کردند فرمود: براي هر یک از صاحبان دانش و فرهنگ اسلوبی هست و براي هر گروهی از جوامع بشري، ? « دعاي صباح »
بلکه براي هر ملتی از اهالی یک کشور، شیوه و اسلوبی هست... براي ائمه، علیهم?السلام، نیز در مقام نیایش، ستایش، حمد و ثناي
پروردگار شیوه خاصی است که هر کس با سخنان آنها مانوس باشد، برایش ملکه?اي حاصل می?شود که سخنان آنها را
دعاي » از آنها صادر شده است. ( 2) بسیاري از بزرگان در مورد ? « دعاي صباح » می?شناسد و چنین شخصی تردید نمی?کند که
نیز فرموده?اند که بررسی متن و مضامین عالیه آنها، به تنهایی براي اثبات اعتبار آنها کافی است و ? « زیارت جامعه کبیره » و? « ندبه
نیازي به بررسی سند ندارند. ( 3) ابن ابی الحدید معتزلی، نیز در برابر کسانی که در صدور برخی از فرازهاي نهج?البلاغه از مولاي
متقیان امیر مؤمنان، علیه?السلام، ابراز تردید کرده?اند، به همین طریق استدلال کرده و اثبات نموده که همه فقرات نهج?البلاغه از
از مصدق بن شبیب واسطی نقل می?کند که او می?گفت: به سال 603 ق. ? « شقشقیه » آن حضرت می?باشد. وي در مورد خطبه
آیا شما معتقد » : می?خواندم... از او پرسیدم ? « ابن خشاب » این خطبه را در محضر شیخ ابومحمد، عبدالله بن احمد، معروف به
نه، به خدا سوگند، من یقین دارم که این خطبه از سخنان آن حضرت است، آنچنانکه » : فرمود .«؟ هستید که این خطبه جعلی است
.« بسیاري از مردمان می?گویند که این خطبه از کلمات سید رضی، قدس?سره، می?باشد » : گفتم ? .« یقین دارم که تو مصدق هستی
نه، رضی و نه غیر رضی، کجا این توان، این شیوه و این اسلوب را داشتند؟! ما نوشته?هاي رضی را دیده?ایم، با سبک و » : گفت
4) روي این بیان، معارف والا، حقایق درخشان، معانی روشن و مطالب ژرفی که با اسلوبی ) .«... اسلوب او در سخن نثر آشنا هستیم
بدیع، بیانی شیوا، منطقی گیرا و عباراتی بسیار بلند و فصیح در این دعاي شریف آمده، ما را از ارایه هر گونه سند و منبع بی?نیاز
می?سازد، که چنین حقایق تابناك و دقایق درخشان هرگز از هیچ منبعی جز چشمه?سار زلال ولایت?سرچشمه نمی?گیرد. استاد
فرزانه ما مرحوم آیۀ?الله حاج سید مرتضی شبستري، که در مسایل قرآنی و حدیثی، آیتی بی?نظیر بود، در مقطعی که بحث ولایت
ائمه اطهار، علیهم?السلام، را بر اساس محکمات قرآن براي گروهی از فضلاي برجسته حوزه علمیه قم تدریس می?کرد، روزي به
فراز کرسی تدریس فرمودند: من ادعا می?کنم که هر فرازي از فرازهاي دعاي ندبه متواتر است و همه حوزه?هاي علمیه را در این
رابطه به بحث و گفتگو فرا می?خوانم. کسانی که با قدرت علمی آن استاد فرزانه آشنا بودند می?دانند که او براحتی از عهده
اثبات این مطلب برمی?آمد. یکی از شارحان دعاي ندبه، این راه را دنبال کرده، متن دعاي ندبه را به 124 فراز تقسیم نموده، منابع
قرآنی و حدیثی هر فرازي را در ذیل آن فراز، از کتب تفسیر و مجامع حدیثی آورده و سعی کرده که اکثر آنها را از منابع اهل
سنت?بیاورد. ( 5) یکی دیگر از شارحان، در شرح فرازهاي این دعاي شریف، سعی بلیغ نموده که فرازهاي آن را با آیات قرآنی
تطبیق دهد و در تفسیر و تاویل آنها، از کتب تفسیر و منابع حدیثی استفاده نموده است. ( 6) یکی دیگر از نویسندگان معاصر در
تفسیر و تبیین این شیوه پسندیده، تعبیر ظریفی نموده و می?فرماید: اگر کسی خانه مسکونی دارد، از او مطالبه سند و قباله
می?کنند، اگر او به دلایلی نتواند سند خانه را ارایه دهد، ولی سند خرید زمین، پروانه ساخت، پایان کار، و فاکتور خرید تک تک
قطعات و مواد به کار رفته در آن ساختمان، از گچ، سیمان، آجر، تیرآهن، درب و پنجره و غیره را ارایه دهد، مالکیت او محرز
می?شود، دیگر خانه را از او مطالبه نمی?کنند. روي این بیان، اگر هر فرازي از فرازهاي دعاي ندبه، جزء عقاید حقه و تعالیم مسلم
جهان تشیع باشد و به تعبیر آن استاد گرانمایه هر فرازي از فرازهاي آن متواتر باشد و سند هر فرازي از آن در قرآن و سنت موجود
باشد، و سبک انشاي آن از دیدگاه سبک?شناسی دقیقا با دیگر دعاهاي صادره از خاندان عصمت و طهارت منطبق باشد و در
کتابهاي مشهور و معتبر درج شده باشد، دیگر نیازي به ارایه سند نیست، در حالی که در شماره پیشین مجله، سند معتبر و قابل استناد
آن را به خدمت?خوانندگان گرامی تقدیم نمودیم و تاکید صریح شخصیت?برجسته?اي چون علامه مجلسی را بر اعتبار سند آن
صفحه 18 از 64
« سند معتبر » نقل کردیم که فرمود: و اما دعاي ندبه که مشتمل است?بر عقاید حقه و تاسف بر غیبت?حضرت قائم، علیه?السلام، به
از حضرت امام جعفر صادق، علیه?السلام، منقول است، که مستحب است این دعاي ندبه را در چهار عید بخوانند، یعنی جمعه، عید
فطر، عید قربان و عید غدیر. ( 7) علامه مجلسی، این غواص بحار علوم اهل?بیت، علیهم?السلام، در همین فراز کوتاه به نکات
ارزشمندي اشاره فرموده: 1- دعاي ندبه از نظر محتوا مستقیم و مشتمل بر عقاید حقه است. 2- دعاي ندبه ماثور است و از معصوم
رسیده است. 3- دعاي ندبه از نظر سند معتبر است. 4- سند دعاي ندبه به امام صادق، علیه?السلام، می?رسد. 5- خواندن دعاي
آیا معقول است که پیش از تولد یک » : ندبه در چهار عید بزرگ اسلامی مستحب است. اما در مورد پرسش دوم که گفته می?شود
توضیح اینکه: دعاي ندبه از امام صادق، علیه?السلام، نقل شده است. امام صادق، .«!؟ فرد در فراقش گریه کنند و ناله?ها سر دهند
علیه?السلام، به سال 148 ق. به شهادت رسیده و حضرت بقیۀ?الله، ارواحنا فداه، به سال 255 ق. دیده به جهان گشوده است. پس
هنگامی که امام صادق، علیه?السلام، دعاي ندبه را انشا فرموده، بیش از یک قرن به تولد حضرت ولی?عصر، علیه?السلام، مانده
بود، پس چگونه ممکن است انسان نسبت?به انسانی که بعد از یک قرن دیده به جهان خواهد گشود، گریه و زاري کند و در
فراقش اشک بریزد و ناله سر دهد؟! در پاسخ باید عرض کنیم: اگر این معنی در مورد افراد معمولی تصویر شود، حق به جانب
معترض است و هرگز معقول نیست که یک انسان عاقل در مورد ششمین نواده?اش گریه و زاري کند و در فراقش اشک حسرت
بریزد، ولی اگر فرد مورد نظر گل سرسبد جهان خلقت?باشد و همه پیامبران الهی به فرمان پروردگار نوید او را به پیروان خود داده
باشند، و به مت?خود فرمان انتظار داده، از غیبت طولانی او گفتگو کرده باشند، بسیار طبیعی و منطقی خواهد بود که افراد دردآشنا
در طول قرون و اعصار، در انتظار آمدنش ثانیه شماري کنند، در فراقش اشک حسرت بریزند و از طول غیبتش گریه?ها سر دهند.
در قسمت اول از این مقال، بتفصیل در این رابطه سخن گفتیم و نمونه?هاي ارزنده?اي را از پیامبران گذشته، رسول گرامی اسلام و
امامان معصوم، علیهم?السلام، نقل کردیم ( 8) و از سدیر صیرفی روایت نمودیم که با گروهی از اصحاب به محضر امام صادق،
علیه?السلام، شرفیاب شده، حضرتش را دیده بودند که روي خاکها نشسته، همانند مادر داغ فرزند دیده، سیل اشک روان کرده،
ناله?هاي جانسوز سر می?دهد، هنگامی که از علت آن جویا شده بودند با یک بیان جانکاه فرموده بودند که براي طولانی شدن
غیبت?حضرت قائم، علیه?السلام، و پریشانی مؤمنان در دوران غیبت اشک می?ریزند. ( 9) و اینک چند نکته در این رابطه یادآور
می?شویم: 1- امام باقر، علیه?السلام، به زراره فرمود: در روز جمعه پیش از آنکه براي خود دعا کنی در قنوت نمازت بگو: اللهم انا
نشکو الیک فقد نبینا و غیبۀ ولینا و شدة الزمان علینا و وقوع الفتن و تظاهر الاعداء و کثرة عدونا و قلۀ عددنا، فافرج ذلک یا رب عنا
بفتح منک تعجله و نصر منک تعزه و امام عدل تظهره، اله الحق آمین. خدایا ما به تو شکایت می?کنیم از فقدان پیامبرمان، از غیبت
ولی امرمان، از سختگیري روزگار، از وقوع فتنه?ها، از همدستی دشمنان، از فزونی دشمنان و کمی یاران، بار پروردگارا گشایشی
( فراهم ساز، با یک پیروزي نزدیک، نصرت شکوهمند و پیشواي عادلی که براي ما ظاهر فرمایی، اي خداي حق مستجاب فرما ( 10
-2 نظیر همین عبارت از پیشواي متقیان امیر مؤمنان حضرت علی، علیه?السلام، روایت?شده که در قنوت خود می?فرمود: اللهم انا
نشکو الیک فقد نبینا و غیبۀ امامنا ففرج ذلک اللهم بعدل تظهره و امام حق نعرفه... خدایا ما به تو شکایت می?کنیم از رحلت
( پیامبرمان و غیبت پیشوایمان... خدایا گشایشی فراهم کن با عدالتی که ظاهر سازي و پیشواي حقی که از او شناخت داریم... ( 11
نقل کرده و فرموده است: ابن ابی عقیل این قنوت امیر مؤمنان، علیه?السلام، را از میان دعاها ? « ذکري » -3 شهید اول را در کتاب
برگزیده و فرموده است: به من رسیده است که امام صادق، علیه?السلام، به شیعیان خود امر می?کرد که بعد از کلمات فرج این
دعا را در قنوت بخوانند. ( 12 ) جالب توجه است که حضرت علی، علیه?السلام، بیش از دو قرن پیش از میلاد مسعود آن امام
موعود، در قنوت نمازش از غیبت آن قبله موعود به خدا شکایت می?کند و گشایش همه مشکلات جهان اسلام را با ظهور آن
مصلح جهانی از خداي منان درخواست می?نماید. امام باقر، علیه?السلام، همان متن را در قنوت نمازش می?خواند و به زراره
صفحه 19 از 64
فرمان داد که آن را در قنوتهاي خود در روز جمعه بخواند و امام صادق، علیه?السلام، به شیعیان دستور می?دهد که آن را بعد از
کلمات فرج در قنوت بخوانند. 4- امام هشتم شیعیان حضرت رضا، علیه?السلام، نیز به شیعیان خود دستور می?دهد که در روزهاي
5- امام جواد، علیه?السلام، در قنوت نمازش براي تعجیل در امر ( جمعه در قنوت نماز ظهر، دعایی را در همین رابطه بخوانند. ( 13
فرج دعا کرده، در وصف پیروان آن کعبه مقصود می?فرماید: فاصبحوا ظاهرین و الی الحق داعین و للامام المنتظر القائم بالقسط
6- امام هادي، ( تابعین... آنها پیروز شده، به سوي حق فرا می?خوانند و از امام منتظري که قائم به قسط است پیروي می?کنند. ( 14
7- امام حسن عسکري، علیه?السلام، در قنوت ( علیه?السلام، نیز در قنوت نمازش براي تعجیل در امر فرج دعا می?کرد. ( 15
نمازش دعاي بسیار شکوهمندي براي تعجیل در امر فرج فرزند دلبندش می?خواند و از خداوند درخواست می?کند که پس از
عامل ? « موسی بن بغی » 8- هنگامی که اهل قم از جنایات ( سپري شدن شب ظلمانی غیبت، روز روشن عدالت را آشکار نماید. ( 16
متوکل بر قم به محضر امام حسن عسکري، علیه?السلام، شکایت کردند، امام، علیه?السلام، به آنها فرمود که نماز مظلوم را بخوانند
9- امام باقر، علیه?السلام، در قنوت نمازش از طول غیبت می?نالد و به محضر ( و دعاي یاد شده را در قنوت آن بخوانند. ( 17
پروردگار عرضه می?دارد: ... اللهم فان القلوب قد بلغت الحناجر، و النفوس قد علت التراقی و الاعمار قد نفدت بالانتظار... خدایا
دلها به تنگناي گلوها رسید، نفسها در سینه حبس گردید و عمرها در اثر انتظار به پایان رسید. آنگاه از خداوند می?خواهد که
آرزوي باورداران را تحقق بخشد، مؤمنان را به آرزوي خود نائل سازد، دین را نصرت دهد، حجتش را آشکار نماید و به دست
10 - یحیی بن فضل نوفلی گوید: در بغداد به محضر مقدس امام کاظم، علیه?السلام، ( نیرومندش از دشمنان انتقام بگیرد. ( 18
رسیدم، چون از نماز عصر بپرداخت، دستها را به سوي آسمان برافراشت و عرضه داشت... دعاي مفصلی نقل کرده، در پایان عرضه
می?دارد: و ان تعجل فرج المنتقم لک من اعداءك و انجز له ما وعدته یا ذالجلال و الاکرام. و اینکه تعجیل فرمایی در فرج منتقم،
که انتقام تو را از دشمنانت می?گیرد، پس آنچه را که به او وعده فرموده?اي به انجام برسان اي صاحب جلالت و کرم. نوفلی
پرسید: این دعا در حق چه کسی است؟ فرمود: در حق مهدي آل محمد، علیه?السلام. آنگاه برخی از ویژگیهاي آن حضرت را
می?شمارد و در پایان می?فرماید: بابی القائم بامرالله. پدرم به فداي آن بزرگواري که به فرمان خدا قیام می?کند. ( 19 ) اینها نمی
از یم، مشتی از خروار، و اندکی از موارد بی?شماري بود که ائمه، علیهم?السلام، در مواقع نیایش، در قنوت نمازها و یا در تعقیبات
نمازها و یا در تعقیبات خود از یوسف گمگشته سخن گفته، از دوران غیبتش شکوه?ها نموده، در فراقش ندبه?ها سر داده، براي
پریشانی مؤمنان در عصر غیبتش سیلاب اشک روان ساخته، براي تعجیل امر فرجش دست نیاز به درگاه ربوبی برافراشته، از نثار
تعبیراتی بسیار بلند دریغ نکرده?اند. و اگر بخواهیم این موارد را استقصا کنیم، مثنوي هفتاد من کاغذ شود. در اینجا اضافه
می?کنیم که این حال انتظار و اشتیاق، به امامان، علیهم?السلام، اختصاص ندارد، بلکه بسیاري از اصحاب، تحت تربیت رسول
اکرم، صلی?الله?علیه?وآله، و پیشوایان دین، با دولت کریمه حضرت بقیۀ?الله، ارواحنا فداه، آشنا گشته، عشقی جانسوز پیدا کرده،
شب و روز در فراق آن حضرت اشک می?ریختند، که یک نمونه آن، جناب سلمان است. ( 20 ) جالب?تر اینکه این سوز و گداز
به اصحاب پیامبر اکرم و ائمه هدي، علیهم?السلام، نیز اختصاص نداشت، بلکه برخی از بزرگان اهل سنت نیز از این عشق و علاقه
است. رواجنی از بزرگان اهل سنت?بود، بخاري، ترمذي، ابن ماجه، ? « عباد بن یعقوب رواجنی » بهره?مند بودند، که یک نمونه آن
( ابوحاتم، بزاز و دیگر محدثان اهل سنت، از او روایت کرده?اند و همه رجالیون بر وثاقت و صداقت او تاکید کرده?اند. ( 21
اشتیاق و انتظار و سوز و گداز او به گریه و زاري ختم نمی?شد، بلکه شمشیري تهیه کرده بود که اگر عصر حضرت مهدي،
علیه?السلام، را درك کند با آن شمشیر در رکاب آن حضرت پیکار نماید. نقل است که قاسم بن زکریا براي استماع حدیث?به
خدمت رواجنی رفت، بالاي سرش شمشیري آویخته مشاهده کرد، پرسید: این شمشیر از آن کیست؟ رواجنی پاسخ داد: من آن را
مهیا کرده?ام که در محضر حضرت مهدي، علیه?السلام، با آن شمشیر بزنم. ( 22 ) نکته جالب توجه این است که رواجنی به سال
صفحه 20 از 64
250 ق. وفات کرده ( 23 ) و حضرت بقیۀ?الله، ارواحنا فداه، به سال 255 ق. متولد شده است. جالبتر اینکه از او کتابی به یادگار
24 ) اهمیت کتاب رواجنی در این است که آن را پیش از تولد حضرت بقیۀ?الله نوشته است. ) .« اخبار المهدي المنتظر » مانده به نام
در جایی که یک فرد سنی پیش از ولادت آن مهر تابان به او عشق بورزد، در فراقش اشک بریزد و براي دفاع از حریمش اسلحه
آماده کند، و در جایی که شخصیتی چون سلمان قرنها پیش از ولادتش در فراق او اشک بریزد، و در جایی که امامان معصوم از
امیر مؤمنان تا امام حسن عسکري، علیه?السلام، در قنوت نمازشان براي تعجیل در امر فرج دعا کنند و از غیبت طولانی?اش شکوه
کنند، و بیش از یکصد دعا به شیعیان تعلیم کنند و دستور دهند که در عصر غیبت?به خواندن آن مواظبت کنند ( 25 ) اگر کسی در
آیا معقول است که امام صادق، علیه?السلام، براي کسی که » : صدور دعاي ندبه از امام صادق، علیه?السلام، تردید کند و بگوید
چنین شخصی یا نادان است و یا مغرض، زیرا دعاي ندبه یکی از صدها دعایی است که از «!؟ هنوز به دنیا نیامده اشک بریزد
معصومین، علیهم?السلام، براي عصر غیبت توصیه شده است. در پایان یادآور می?شوم که هرگز کسی ادعا نکرده که امام صادق،
علیه?السلام، دعاي ندبه می?خواند، بلکه به شیعیان امر فرموده که این دعا را در اعیاد چهارگانه بخوانند. روي این بیان دعاي ندبه
یک دستورالعمل است?براي شیعیان در عصر غیبت. ولی بر اساس آنچه گفته شد، اگر کسی ادعا کند که امامان، علیهم?السلام،
در زمان خودشان دعاي ندبه می?خواندند، هیچ مانعی ندارد، نه خلاف عقل است و نه خلاف ذوق. مگر نه این است که امام
سجاد، علیه?السلام، در روز عرفه در صحراي عرفات، در دعاي معروف عرفات، بخشی از این دعاي پر سوز و گداز را به حضرت
بقیۀ?الله، ارواحنا فداه، اختصاص داده، عرضه می?دارد: و اصلح لنا امامنا... اللهم املا الارض به عدلا و قسطا... و اجعلنی من خیار
موالیه و شیعته... و ارزقنی الشهادة بین یدیه... خدایا امر امام ما را اصلاح کن... خدایا زمین را به دست او پر از عدل و داد کن...
خدایا مرا از بهترین دوستان و شیعیان او قرار بده... و شهادت در رکاب او را به من ارزانی بدار... ( 26 ) امام سجاد، علیه?السلام، با
یک سوز و گداز زایدالوصفی این دعا را در صحراي عرفات خواند و همه ساله صدها هزار حاجی این دعا را در روز عرفه با
هزاران آه و سوز می?خوانند. این چه جرات و گستاخی است که برخی از بداندیشان چون سخن از دعاي ندبه به میان می?آید،
آن را غیر معقول و غیر منطقی می?شمارند و در مورد صدها دعاي دیگري که در این رابطه از معصومین، علیهم?السلام، رسیده
شک و تردیدي ابراز نمی?کنند. بر عاشقان شیفته و شیعیان دلسوخته است که با حضور فعال در مجالس دشمن?شکن دعاي ندبه،
پاسخ عملی کج?اندیشان را بدهند. ادامه?دارد پی?نوشتها: 1. الکلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، چاپ بیروت، ج? 2، ص?
87 ;البرقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، چاپ قم، ج? 1، ص? 93 ;الشیخ الصدوق، محمد بن علی بن بابویه،
ثواب?الاعمال، چاپ قم، ص? 132 ;الحلی، احمد بن فهد، عدة?الداعی، چاپ بیروت، ص? 13 ;ابن?الطاووس، علی بن موسی،
اقبال?الاعمال، چاپ سنگی، ص? 627 ;همان، فلاح?السائل، چاپ قم، ص? 12 ;الشیخ البهایی، محمد بن الحسین العاملی،
مفتاح?الفلاح، چاپ قم، ص? 406 ;المجلسی، محمدتقی، روضۀ?المتقین، چاپ کوشانپور، ج? 1، ص? 455 ;العاملی، السید محمد
بن علی الموسوي، مدارك?الاحکام، چاپ قم، ج? 1، ص? 187 ;الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل?الشیعه، چاپ آل?البیت،
، ج? 1، ص? 80 ;المجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ 110 جلدي، ج? 2، ص? 256 ;همان، مرآت?العقول، چاپ تهران ج? 8
3 . السید شبر، السید عبدالله، الانوار . 2 . کاشف?الغطاء، شیخ محمدحسین، الفردوس?الاعلی، چاپ تبریز، ص? 50 . ص? 112
. 4 . ابن ابی الحدید، ابوحامد بن هبۀ?الله المدائنی، شرح نهج?البلاغه، چاپ قاهره، ج? 1، ص? 205 . اللامعۀ، چاپ مشهد، ص? 31
5. محب?الاسلام، سید علی?اکبر موسوي، شرح دعاي ندبه، چاپ تهران. 6 . زمردیان شیرازي، احمد، ندبه و نشاط، چاپ تهران. 7
9 . الشیخ . 35 - 8 . مجله موعود، شماره 14 ، ص? 30 . . علامه مجلسی، مولی محمدباقر، زادالمعاد، چاپ سنگی، ص? 486
10 . الشیخ الطوسی، محمد بن الحسین، مصباح . الصدوق، محمد بن علی بن بابویه، کمال?الدین، چاپ تهران، ج? 2، ص? 353
12 . الشهید . 11 . المحدث?النوري، میرزا حسین الطبرسی، مستدرك?الوسایل، ج? 4، ص? 404 . المتهجد، چاپ بیروت، ص? 366
صفحه 21 از 64
13 . ابن الطاووس، علی بن موسی، جمال الاسبوع، چاپ سنگی، ص? . الاول، محمد بن المکی، الذکري، چاپ سنگی، ص? 184
15 . ابن الطاووس، علی بن موسی، مهج?الدعوات، چاپ . 14 . العلامۀ المجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج? 85 ، ص? 226 .413
18 . ابن . 17 . الاصفهانی، محمدتقی الموسوي، مکیال المکارم، چاپ قم، ج? 2، ص? 85 . 16 . همان، ص? 64 . سنگی، ص? 62
20 . الطبري، محمد بن جریر، دلائل?الامامۀ، چاپ قم، . 19 . همان، فلاح?السائل، ص? 200 . الطاووس، مهج?الدعوات، ص? 52
22 . همان، میزان?الاعتدال، ج? 2، ص? . 21 . الذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، ج? 11 ، ص? 537 . ص? 449
. 25 . 24 . الزرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج? 3، ص? 258 . 23 . البخاري، محمد بن اسماعیل، التاریخ?الکبیر، ج? 6، ص? 44 .379
26 . الشیخ الطوسی، محمد بن الحسن، مصباح?المتهجد، .103 - الاصفهانی، محمدتقی الموسوي، مکیال?المکارم، ج? 2، ص? 2
. ص? 698
بعثت در کلام خاندان رسالت
اشاره: در مورد بعثت نبیاکرمحضرت محمد بن عبدالله،صلیاللهعلیهوآله، سخنهاي بسیاريگفته شده و شاعران، ادیبان، حکیمانو
نویسندگان، هر یک به فراخور حالخود، این واقعه شگرف را به نظم و نثرکشیدهاند. اما شاید هیچکس مانند خاندانپیامبر خاتم،
صلیاللهعلیهوآله، کهدر درك اسرار بعثتیگانه همه اعصارو در شیوایی و رسایی سخن سرامدروزگار بودهاند، نتوانسته
استحقمطلب را ادا کند و چنانکه شایسته اینرویداد عظیم است در مورد آن سخنگوید. از این رو شایسته دیدیم که بهبهانه
سالروز مبعثحضرت ختمیمرتبت، صلیاللهعلیهوآله، گزیدهاياز بیانات دو گل سرسبد خاندانرسالت ;امیر بیان مولا علی
بنابیطالب، علیهالسلام، و سیده زنانسخنور حضرت فاطمه زهرا، علیهاالسلام، را تقدیم شما خوانندگانعزیز موعود کنیم. ضمن
تبریک این روز خجسته بهپیشگاه بزرگ ثمره بعثتحضرتبقیالله الاعظم، ارواحناله الفدا، وهمه شیعیان منتظرش، توجه شما رابه
گزیدهاي از چند خطبه اینبزرگواران جلب میکنیم. 1 بعثت در کلام امیر مؤمنان علی، علیهالسلام در اولین خطبه نهجالبلاغه،
امیرمؤمنان، علیهالسلام، درباره پیامبرانو از جمله پیامبر خاتم میفرماید: پس هر چند گاه پیامبرانی فرستادو به وسیله آنان به بندگان
هشدار دادتا حق میثاق الستبگزارند، و نعمتفراموش کرده را به یاد آرند. با حجت وتبلیغ، چراغ معرفتشان را بیفروزند تابه آیتهاي
خدا چشم دوزند ;از آسمانیبالا برده و زمینی زیرشان گسترده، وآنچه بدان زندهاند و چسان میمیرندو ناپایندهاند، و بیماریهاي
پیرکنندهو بلاهاي پیاپی رسنده. و هیچگاهنبود که خدا آفریدگان را بیپیامبربدارد، یا کتابی در دسترس آناننگذارد، یا حجتی بر
آنان نگمارد، یا ازنشان دادن راه راست دریغ دارد. پیامبران که اندك بودند و مخالفشانبسیار، و در دام شیطان گرفتار، در
کارخویش در نماندند و دعوت حق را بهمردم رساندند. گاه پیامبر پیشین نامپیامبر پس از خود را شنفته، و گاهوصف پیامبر پسین را
به امتخویشگفته. زمان اینچنین گذري شد، وروزگار سپري. پدران رفتند و پسرانجاي آنان را گرفتند تا آنکه خدايسبحان
محمد، صلیاللهعلیهوآله، راپیامبري داد تا دور رسالت را به پایانرساند و وعده حق را به وفا مقرونگرداند، طومار نبوت او به
مهرپیامبران ممهور و نشانههاي او درکتاب آنان مذکور، و مقدم او بر همهمبارك و موجب سرور ;حالی که مردمزمین، هر دسته به
کیشی گردن نهادهبودند، و هر گروه پی خواهشی افتاده،و در خدمت آیینی ایستاده ;یا خدا راهمانند آفریدگان دانسته، یا صفتی
کهسزاي او نیستبدو بسته، یا به بتیپیوسته و از خدا گسسته. پروردگارآنان را بدو از گمراهی به رستگاريکشاند و از تاریکی
نادانی رهاند. سپس دیدار خود را براي محمد،صلیاللهعلیهوآله، گزید - و جوارخویش او را پسندید - و از این جهانشرهانید. او را
نزد خود برد تا درفردوس اعلی نشیند، و بیش سختیاین جهان نبیند. پس بزرگوارانه او را دیدار ارزانیداشت و او میراثی که
پیامبرانمینهند براي شما گذاشت، چه آنانامتخویش را وانگذارند مگر با نشاندادن راهی روشن و نشانهاي معین: کتاب
پروردگار در دسترسشماست، حلال و حرام آن پیداست،واجب و مستحب آن هویداست، ناسخو منسوخش روشن، رخصت و
صفحه 22 از 64
عزیمتآن معین، خاص و عامش معلوم، پند ومثلهایش مفهوم، مطلق و مقیدشپدیدار، محکم و متشابهش آشکار،مجمل آن تفسیر
شده، و نامفهومشتعبیر شده، از حکمی که بدانند و انجامدادنی است، و آنچه ندانند وواگذاردنی است ;حکمی است وجوبآن در
قرآن معین، و نسخ آن در سنتمبرهن ;و حکمی که سنت گوید باید، وکتاب رخصت دهد که ترك آن شاید ;وحکمی که در
وقتی خاص بر مکلفنوشته است، و چون وقتش سپري شدتکلیف هشته است ;و حرامهاییناهمسان، با کیفرهایی سخت و یاآسان;
گناهی بزرگ که کیفرش آتشآن جهان است، و گناهی خرد که برايتوبه کننده امید غفران است، یا آنچهمقبول، میان دشوار و
آسان است. ( 1) آن حضرت در قسمتی از خطبه 33 بعثت پیامبر اکرم،صلیاللهعلیهوآله، را چنین توصیفمیکند: خدا محمد را
برانگیخت و از عربکسی کتابی نخوانده بود و دعويپیامبري نکرده بود. محمد،صلیاللهعلیهوآله، مردم را به راهیکه بایست
کشاند، و در جایی که بایدنشاند، و به رستگاري رساند، تا آنکهکارشان استوار و جمعیتشان پایدارگردید. ( 2) در خطبه 94 نیز در
وصف سلسلهپیامبران الهی میفرماید: پس آنان را در بهترین ودیعتجاي به امانتسپرد، و در نیکوترینقرارگاه مستقر کرد. از پشتی
به پشتدیگرش داد، همگی بزرگوار، وزهدانهایی پاك و بیعیب و عار. چونیکی از آنان درگذشت، دیگري برايحمایت دین
برخاست، و جانشین اوگشت ;تا آنکه تشریف بزرگواري ازسوي خداي باري، به محمد،صلیاللهعلیهوآله، رسید، و او را ازبهترین
خاندان و گرامیترین دودمانبرکشید. از درختی که پیامبران خود رااز آن جدا کرد، و امینان خویش رابرگزید و بیرون آورد.
فرزندان اوبهترین فرزندانند، و خاندانشنیکوترین خاندان ;و دودمان اوبهترین دودمان. در گرداگرد مکهروییدند، و در کشتزار
بزرگواريبالیدند. شاخههایشان بلند و سر بهآسمان کشیده است و دست کسی بهمیوه آن نارسیده. او پیشواي کسی است که
راهپرهیزگاري پوید، و چراغ آن است کهراهنمایی جوید. چراغی است که پرتوآن دمید، و درخشی است که روشنیآن بلند
گردید، و آتشزنهاي است، کهنور آن درخشید. رفتار او میانهرويدر کار است، و شریعت او راه حق رانمودار. سخنش حق را از
باطل جداسازد، و داوري او عدالت است - و ستمرا براندازد - او را هنگامی فرستاد کهپیامبران نبودند - و مردمان - به خطاکار
مینمودند، و امتان در گولی ونادانی میغنودند. خداتان بیامرزاد! به کار پردازید، ونشانههاي آشکار را پیشواي خودسازید تا که
راه گشاده است و راست،و شما را به خانهاي میخواند کهسلامت آنجاست. شما در خانهاي بهسر میبرید که باید خشنودي خدا
رادر آن به دست آرید، در مهلت وآسایش خاطري که دارید، که نامههاگشوده است و خامه فرشتگان روان،تنها درست است و
زبانها گردان. توبه شنفته است و کردارها پذیرفته. ( 3) امیر مؤمنان، علیهالسلام، درخطبه 95 به توصیف وضعیتمردمان تا پیش از
برانگیخته شدنحضرت ختمی مرتبت، صلیاللهعلیهوآله، پرداختهمیفرماید: او را برانگیخت، حالی که مردمسرگردان بودند، و بیراهه
فتنه رامیپیمودند. هوا و هوسشان سرگشتهساخته، بزرگی خواهیشان بهفرودستی انداخته. از نادانی گرفتار. او که درود خدا بر وي
باد، خیرخواهیرا به نهایت رساند، به راه راست رفت،و از طریق حکمت و موعظه نیکو مردمرا به خدا خواند. ( 4) آن حضرت در
قسمتی از خطبه 96 نیز حضرت ختمی مرتبت را چنینتوصیف میکند: قرارگاه او بهترین قرارگاه است. وخاندان او را شریفترین
پایگاه است، ازکانهاي ارجمندي و کرامت، و مهدهايپاکیزگی و عفت. دلهاي نیکوکاران بهسوي او گردیده. دیدهها در پی
اودویده. کینهها را بدو بنهفت و خونهابه برکت او بخفت. مؤمنان را بدوبرادران همکیش ساخت ;و جمع کافرانرا پریش ;خواران
( را بدو ارجمندساخت و سالار، و عزیزان را بدو خوار. گفتار او ترجمان هر مشکل است وخاموشی او زبانی گویا براي اهل دل. ( 5
و سرانجام در خطبه 110 در ذکرپیامبر اکرم، صلیاللهعلیهوآله،میفرماید: دنیا را خوار دید، و کوچکش شمرد،سبکش گرفت و
هیچش به حسابآورد ;و دانست که خدا دنیا را از اوگرفت چون چنین خواسته بود، ودیگري را ارزانی داشت چون حقیرمیبود.
پس به دل از آن رويبرگرداند، و یادش را در خاطر خویشمیراند ;و دوست داشت که زینت دنیااز دیدهاش نهان شود تا از آن
رختیگرانبها نگزیند، و امید ماندن در آن بهدلش ننشیند. رسالت پروردگار راچنان رساند، که براي کسی جاي عذرنماند ;و
امتخود را اندرز گفت وترساند ;و مژده بهشتشان داد، و بدانخواند. ما درخت نبوتیم و فرود آمد نگاهرسالت، و جاي آمد شد
صفحه 23 از 64
فرشتگانرحمت، و کانهاي دانش وچشمهسارهاي بینش. یاور و دوستما، امید رحمت میبرد ;و دشمن وکینهجوي ما، انتظار قهر و
2 بعثت در کلام فاطمه زهرا،علیهاالسلام پاره تن رسول خدا، حضرتفاطمه زهرا، علیهاالسلام، که در خانهوحی پرورده ( سطوت. ( 6
شده بود و صداي بالجبرئیل را شنیده بود پس از رحلتنبیاکرم، صلیاللهعلیهوآله، و در پیجفاي بزرگی که امت پیامبر در
حقخاندان او روا داشتند، با قلبی پرخونبه مسجد مدینه درآمده و رو به مردمغفلتزده خطبهاي ایراد میکند که درتاریخ سخنوران
عرب جاودانهمیشود. آن حضرت در این خطبه بهزیباترین بیان بعثت و رسالتنبیاکرم، صلیاللهعلیهوآله، بهوصف میکشند و حال
و روز مردمجزیرالعرب را قبل و بعد از بعثتبهتصویر در میآوردند. حضرت فاطمه زهرا،علیهاالسلام، در ابتداي خطبه مزبوربه حمد
و ثناي الهی پرداخته ومیفرماید: ستایش خداي را بر آنچه ارزانیداشت و سپاس او را بر اندیشه نیکوکه در دل نگاشت. سپاس بر
نعمتهايفراگیر که از چشمه لطفش جوشید. وعطاهاي فراوان که بخشید. و نثاراحسان که پیاپی پاشید. نعمتهایی کهاز شمار افزون
است. و پاداش آن ازتوان بیرون. و درك نهایتش نه در حداندیشه ناموزون. سپاس را مایه فزونی نعمت نمود. و ستایش را سبب
فراوانی پاداشفرمود. و به درخواست پیاپی برعطاي خود بیفزود. گواهی میدهم کهخداي جهان یکی است. و جز او خدایینیست.
ترجمان این گواهی دوستیبیآلایش است. و پايبندان این اعتقاد،دلهاي با بینش. و راهنماي رسیدنبدان، چراغ دانش. خدایی که
دیدگان اورا دیدن نتوانند، و گمانها چونی وچگونگی او را ندانند. همه چیز را ازهیچ پدید آورد. و بینمونهاي انشاکرد. نه به
آفرینش آنها نیازي داشت. و نه از آن خلقتسودي برداشت. جزآنکه خواست قدرتش را آشکار سازد وآفریدگان را بندهوار
بنوازد. و بانگدعوتش را در جهان اندازد. پاداش رادر گرو فرمانبرداري نهاد. و نافرمانانرا به کیفر بیم داد. تا بندگان را
ازعقوبتبرهاند، و به بهشت کشاند. ( 7) آن حضرت در ادامه در بیانآفرینش و بعثتحضرتختمیمرتبت میفرماید: گواهی
میدهم که پدرم محمد بندهاو و فرستاده اوست. پیش از آنکه او رابیافریند برگزید. و پیش از پیمبريتشریف انتخاب بخشید و به
نامیشنامید که میسزید. و این هنگامی بود که آفریدگان ازدیده نهان بودند. و در پس پرده بیمنگران. و در پهنه بیابان
عدمسرگردان. پروردگار بزرگ پایان همهکارها را دانا بود. و بر دگرگونیهايروزگار در محیط بینا. و به سرنوشتهر چیز آشنا.
محمد، صلیاللهعلیهوآله، را برانگیخت تاکار خود را به اتمام و آنچه را مقدرساخته به انجام رساند. پیغمبر کهدرود خدا بر او باد
دید: هر فرقهايدینی گزیده. و هر گروه در روشناییشعلهاي خزیده. و هر دستهاي به بتینماز برده. و همگان یاد خدایی را
کهمیشناسند از خاطر ستردهاند. پس خداي بزرگ تاریکیها را بهنور محمد روشن ساخت. و دلها را ازتیرگی کفر بپرداخت. و
پردههایی کهبر دیدهها افتاده بود به یک سوانداخت. سپس از روي گزینش ومهربانی جوار خویش را بدو ارزانیداشت. و رنج این
جهان که خوشنمیداشت، از دل او برداشت. و او را درجهان فرشتگان مقرب گماشت. و چتردولتش را در همسایگی خود
افراشت. و طغراي مغفرت و رضوان را به نام اونگاشت. درود خدا و برکات او بر محمد،صلیاللهعلیهوآله، پیمبر رحمت،امین وحی و
رسالت و گزیده ازآفریدگان و امتباد. ( 8) آنگاه رو به مجلسیان کرده وآنچه را که پیامبر خاتم،صلیاللهعلیهوآله، بر آنها
ارزانیداشته بود، چنین برمیشمارد: شما بندگان خدا! نگاهبانان حلال وحرام، و حاملان دین و احکام، وامانتداران حق و
رسانندگان آن بهخلقید. حقی را از خدا عهده دارید. و عهديرا که با او بستهاید پذیرفتار. ماخاندان را در میان شما به
خلافتگماشت. و تاویل کتابالله را به عهدهما گذاشت. حجتهاي آن آشکار است، وآنچه درباره ماست پدیدار. و برهانآن
روشن. و از تاریکی گمان به کنار. وآواي آن در گوش مایه آرام و قرار. وپیرویش راهگشاي روضه رحمتپروردگار. و شنونده
آن در دو جهانرستگار. دلیلهاي روشن الهی را در پرتوآیتهاي آن توان دید. و تفسیر احکامواجب او را از مضمون آن باید شنید.
حرامهاي خدا را بیاندارنده است. وحلالهاي او را رخصتدهنده. ومستحبات را نماینده. و شریعت راراهگشاینده. و این همه را با
رساترینتعبیر گوینده. و با روشنترین بیانرساننده. سپس ایمان را واجب فرمود. و بدان زنگ شرك را زا دلهاتان زدود. و با نماز
خودپرستی را از شمادور نمود. روزه را نشاندهندهدوستی بیآمیغ ساخت. و زکات رامایه افزایش روزي بیدریغ. و حج راآزماینده
صفحه 24 از 64
درجات دین. و عدالت رانمودار مرتبه یقین. و پیروي ما را مایهوفاق. و امامت ما را مانع افتراق. ودوستی ما را عزت مسلمانی.
وبازداشتن نفس را موجب نجات، وقصاص را سبب بقا زندگانی. وفا بهنذر را موجب آمرزش کرد. و تمامپرداختن پیمانه و وزن را
مانع ازکمفروشی و کاهش. فرمودمیخوارگی نکنند تا تن و جان ازپلیدي پاك سازند و زنان پارسا راتهمت نزنند، تا خویشتن را
پس چنانکه » سزاوارلعنت نسازند. دزدي را منع کرد تا راهعفت پویند. و شرك را حرام فرمود تابه اخلاص طریق یکتاپرستی جویند
تنها » آنچهفرموده ستبجا آریدو خود را از آنچهنهی کرده بازدارید که «! باید، ترس از خدا را پیشهگیرید و جز مسلمان ممیرید
9) حضرت زهرا، علیهاالسلام، دربخش دیگري از این خطبه به تلاشیکه پدر ارجمندش براي ) .« دانایان ازخدا میترسند
گسترشتوحید و اسلام متحمل شد اشارهکرده و میفرماید: مردم، چنانکه در آغاز سخن گفتم: من فاطمهام و پدرم
هماناپیمبري از میان شما به سوي شما آمدکه رنجشما بر او دشوار بود، و بهگرویدنتان امیدوار و بر » محمد،صلیاللهعلیهوآله، است
اگر او را بشناسید میبینید او پدرمن است، نه پدر زنان شما. و برادرپسر عموي من است نه مردان شما. .« مؤمنانمهربان و غمخوار
اورسالتخود را به گوش مردم رساند. وآنان را از عذاب الهی ترساند. فرق وپشت مشرکان را به تازیانه توحیدخست. و
شوکتبتپرستان را در همشکست. تا جمع کافران از هم گسیخت. صبح ایمان دمید. و نقاب از چهرهحقیقت فرو کشید. زبان
پیشواي دیندر مقال شد. و شیاطین سخنور لال. ( 10 ) آن حضرت وضعیت مردم را درپیش از بعثت چنین به تصویرمیکشد: در آن
هنگام شما مردم بر کنارمغاکی از آتش بودید خوار. و در دیدههمگان بیمقدار. لقمه هر خورنده. وشکار هر درنده. و لگدکوب هر
رونده. و نوشیدنیتان آب گندیده و ناگوار. خوردنیتان پوست جانور و مردار. پست و ناچیز و ترسان از هجومهمسایه و همجوار. تا
آنکه خدا بافرستادن پیغمبر خود، شما را از خاكمذلتبرداشت. و سرتان را به اوجرفعت افراشت. پس از آن همه رنجها که دید
وسختی که کشید. رزمآوران ماجراجو،و سرکشان درندهخو. و جهودان دینبه دنیا فروش، و ترسایان حقیقتنانیوش، از هر سو بر
وي تاختند. و بااو نرد مخالفتباختند. هر گاه آتش کینه افروختند، آن راخاموش ساخت. و گاهی که گمراهیسر برداشت، یا
مشرکی دهان به ژاژانباشت، برادرش علی را در کام آنانانداخت. علی، علیهالسلام، بازنایستاد تا بر سر و مغز مخالفاننواخت. و کار
آنان با دم شمشیربساخت. او این رنج را براي خدا میکشید. ودر آن خشنودي پروردگار و رضايپیغمبر را میدید. و مهتري اولیاي
حقرا میخرید. اما در آن روزها، شما درزندگانی راحت آسوده و در بستر امنو آسایش غنوده بودید. ( 11 ) فاطمه زهرا،
علیهاالسلام، درادامه سخن به جفایی که امت محمد،صلیاللهعلیهوآله، پس از وفاتایشان با خاندانش روا داشتند اشارهکرده و
میفرماید: چون خداي تعالی همسایگیپیمبران را براي رسول خویش گزید،دورویی آشکار شد، و کالاي دینبیخریدار. هر
گمراهی دعويدار و هرگمنامی سالار. و هر یاوهگویی درکوي و برزن در پی گرمی بازار. شیطان از کمینگاه خود سر برآورد وشما
را به خود دعوت کرد. و دید چهزود سخنش را شنیدند و سبک در پیاو دویدید و در دام فریبش خزیدید. وبه آواز او رقصیدند.
5. همان. . 4. همان، ص 88 . 3. همان، ص 87 . 2. همان، ص 34 .7 - 12 ) پینوشتها: 1. شهیدي، سید جعفر، ترجمه نهجالبلاغه،ص 6 )
9. همان، .128 - 8. همان، ص 127 .127 - 7. شهیدي، سید جعفر، زندگانی فاطمهزهرا، علیهاالسلام، ص 126 . 6. همان، ص 106
. 12 . همان، ص 131 .131 - 11 . همان، ص 130 . 10 . همان، ص 130 .129 - ص 128
یک سبو عطش - 2
قسمت دوم مرتضی مهدوي نگرشی بر موضوع دعا براي تعجیل فرج انگیزه پرداختن به این موضوع از آنچه گفتیم، انگیزه ما در
تا اندازه?اي روشن شد، اما لازم است توضیح بیشتري درباره آن ارایه کنیم. آنچه سبب ? « دعا براي تعجیل فرج » انتخاب موضوع
دعا براي » شد به بیان موضوع مذکور بپردازیم، عبارت است از: 1- اهمیت دعاي تعجیل فرج درباره اهمیت فوق?العاده موضوع
در قسمت قبل اشاراتی داشتیم، در آینده نیز بتفصیل سخن خواهیم گفت. آنچه در اینجا می?گوییم، این است که: ? ،« تعجیل فرج
صفحه 25 از 64
الف) دعاي تعجیل فرج، بخشی از فرهنگ مهدویت و مکتب انتظار است، و بنابراین، اهمیت آن به تبع اهمیت این فرهنگ و مکتب،
بسیار درخور توجه خواهد بود. همان طور که این فرهنگ با اعتقاد، هدف، زندگی، آرمان و دنیا و آخرت ما ارتباط و تاثیر مستقیم
به تناسب، اهمیت پیدا می?کند. پس براي درك ارزش و اهمیت دعاي ? ،« دعاي تعجیل فرج » دارد هر بخش آن نیز، از جمله
تعجیل فرج، باید نگاه ما به آن، با توجه به اهمیت اصل فرهنگ مهدویت?باشد، نه به صورت جزئی و موردي و بنابراین نباید آن را
صرفا به عنوان یک کار ساده، یعنی یک دعاي معمولی تلقی کرد. ب) این موضوع مؤکدا مورد توجه خود حضرت ولی?عصر،
عجل?الله?تعالی?فرجه، بوده و مکررا به آن امر فرموده?اند. یک نمونه آن، حدیث معروفی است که فرموده?اند: براي تعجیل فرج،
بسیار دعا کنید ;زیرا فرج شما نیز همان است. ( 1) در این حدیث?شریف، نکات زیادي نهفته است که به خواست?حضرت حق
امام » بعدا به آن خواهیم پرداخت. اما آنچه در اینجا باید گفت این است که این، یک دستور و مساله معمولی نیست، بلکه دستور
است و از معدن عصمت، علم و حکمت مطلقه صادر گردیده است و باید براي آن، اهمیت ? « معصوم و فرمان حجت?بالغه الهی
قائل شد ;اهمیتی در خور آن امام همام و شایسته مقام امامت و ولایت. باید فکر کنیم و به تامل بنشینیم که چرا امام و حجت مطلق
حق چنین امري فرموده است؟ باید بیندیشیم وقتی که امام و حجت?خدا، آن کانون علم، حکمت، عصمت، رحمت و هدایت، از
پس پرده غیبت?براي شیعیان و دوستداران خویش پیامی می?فرستد، بی?تردید مهمترین سخن، توصیه و پیام را انتخاب
می?فرماید، انگشت?بر نقطه?اي می?نهد و نکته?اي را برمی?گزیند که اهمیت و ارزشی قابل توجه دارد ;این لازمه شان امامت و
از جمله ?« دعاي تعجیل فرج » ولایت و لطف و مهربانی امام، علیه?السلام، است. نمونه دوم: امر به نوشتن کتابی مستقل درباره
مواردي که اهمیت و لزوم دعا براي تعجیل فرج را بخوبی بیان می?کند، امر امام عصر، علیه?السلام، به نوشتن کتابی مستقل
میرزا محمدتقی موسوي اصفهانی، بعد از آنکه در نوشتن کتابی در ? ،« مکیال?المکارم » پیرامون این موضوع است. صاحب کتاب
این زمینه تاخیر می?کند، شبی جمال دلرباي آن حضرت را در خواب می?بیند که درباره آن می?فرماید: این کتاب را بنویس و
عربی هم بنویس و نام آن را بگذار مکیال?المکارم فی فوائد الدعاء للقائم. ( 2) این مطلب نشان می?دهد که حجت?بالغه الهی
براي موضوع دعاي تعجیل فرج، اهمیت و اصالت?بسیاري قائل است و شایسته نیست?شیعیان و منتظران ولی اعظم نسبت?به آن
بی?توجهی روا دارند. نکته?اي که در این مقام لازم است تذکر داده شود، این است که ذکر این گونه موارد که مشتمل بر نقل
رؤیاست، براي اثبات و استدلال نیست ;چرا که روایات و احادیث و نیز دلایل عقلی در این زمینه وجود دارد و بعدا به آنها خواهیم
پرداخت. بنابراین، ذکر چنین مواردي صرفا براي تایید موضوع و توجه هر چه بیشتر علاقه?مندان و دوستان امام عصر،
عجل?الله?تعالی?فرجه، است. بی?تردید اگر این موارد از انسانهاي صالح و موثق نقل شود، از اعتبار لازم براي اطمینان و اعتماد به
آنها برخوردار خواهد گشت، چنانکه محدث بزرگوار و عالم گرانقدر شیعه، شیخ صدوق، اعلی?الله مقامه، در مقدمه کتاب
که از مهمترین و قدیمی?ترین کتب معتبر و جامع درباره غیبت امام عصر، ارواحنا فداه، است متذکر می?شود که ? « کمال?الدین »
آن را به دستور آن حضرت که در عالم رؤیا به او امر فرموده بودند، نوشته است. ( 3) حساسیت نسبت?به اعتبار این گونه امور و
ملاکهاي آن است که ما را از ذکر موارد دیگري مانند رؤیاهاي صادقه و یا حتی پیامهاي شفاهی امام عصر، علیه?السلام، در این
زمینه منصرف می?سازد ;گر چه آثار صدق و درستی در برخی از آنها بخوبی آشکار است. علاقه?مندان می?توانند آنها را در
بعضی از کتابهایی که در این مورد نوشته شده، بیابند. ( 4) اکنون بنگرید ;امام عصر، علیه?السلام، دستور فرموده است که شیعیان و
دوستانش براي فرج و ظهور آن حضرت دعا کنند، آن هم بسیار زیاد. و آنگاه به عالمی گرانقدر امر می?فرماید کتابی مستقل
پیرامون آثار و فوائد دعاي تعجیل فرج بنویسد. براي چه؟ براي اینکه پیروان و دوستداران آن حضرت به این آثار و برکات و در
نتیجه، به اصل دعاي تعجیل فرج توجه کرده و اهمیت و ارزش آن را دریابند و در نهایت?به آن عمل نمایند. راستی این همه
عنایت?به دعاي تعجیل فرج، توجه، تاکید و امر و دستور به آن از طرف امام عصر و حجت?خدا در روي زمین، چقدر مورد توجه
صفحه 26 از 64
ماست؟ ج) مطلب دیگر در مورد اهمیت دعاي تعجیل فرج، احادیث و روایات در این زمینه و بحثهاي آینده است که به
واست?خداوند مطرح خواهد شد. 2- افراط و تفریط انگیزه دیگر ما، کج?فهمی در افراط و تفریط بسیاري از دوستداران و
ارادتمندان امام عصر، علیه?السلام، نسبت?به این مساله، یعنی دعاي تعجیل فرج است. عده?اي از آنان به مساله مذکور گر چه
توجه دارند و براي آن چه بسا جلسه نیز تشکیل می?دهند ;با سوز و اخلاص نیز براي امام عصر، علیه?السلام، و تعجیل در فرج آن
حضرت دعا می?کنند ;اما به همین مقدار بسنده کرده و به ابعاد دیگر دعا و وظایف و تکالیف دیگر منتظران کاري ندارند و تصور
می?کنند وظیفه خود را خوب انجام داده?اند. عده?اي دیگر از دوستداران امام عصر، ارواحنا فداه، از ارزش و اهمیت دعاي تعجیل
فرج بی?خبرند و به آن اعتراض نیز می?کنند، به پندار اینان، دعا تاثیر مهمی ندارد و کسانی که خود را به آن مشغول کرده?اند،
عامی، قشري و از مسایل بنیادي، ناآگاهند. برخی پا را فراتر نهاده و دعا براي تعجیل فرج را امري تخدیر کننده، غفلت?زا و فرار از
مسؤولیتها می?دانند، در حالی که از تحلیل و محتواي بلند، سازنده و ارزشمند آن آگاه نیستند. قشر عظیم و نوع دوستداران معمولی
امام عصر، علیه?السلام، یعنی بسیاري از مردم نیز، از اهمیت و جایگاه آن بی?خبر و غافلند ;و این حاصل عدم تبلیغ کافی از سوي
مبلغان و مسؤولان فرهنگی و دینی براي مردم است. در این میان تنها عده کمی هستند که مفهوم راستین و عمیق دعا براي تعجیل
فرج را درك کرده و به آن عمل می?کنند. خاستگاه این بینشها خاستگاه این بینشها، تلقی انسانها از مساله انتظار فرج است. کسی
را فقط یک حالت نفسانی و صرفا وظیفه?اي فردي و عبادي می?داند ;کسی که انتظار فرج را تکالیف مهم و ? « انتظار فرج » که
سرنوشت?ساز مسلمانان در زمینه?هاي اجتماعی، سیاسی و حکومتی نمی?نگرد ;کسی که انتظار فرج را با تشکیل حکومت در
زمان غیبت، منافی می?پندارد ;طبعا چنین افرادي نمی?توانند تلقی عمیق، گسترده، تاثیرگذار، حماسی و پراهمیتی از دعاي فرج
داشته باشند. روشن است کسی که بپندارد مبارزه با مستکبران جهانی و تشکیل حکومت اسلامی فقط وظیفه امام زمان،
علیه?السلام، است و هر حکومتی که در زمان غیبت تشکیل شود باطل است و به نتیجه نمی?رسد تصور خواهد کرد که براي تحقق
حاکمیت اسلام فقط باید منتظر آمدن امام عصر، علیه?السلام، بود و بنابراین باید براي آمدن حضرت دعا کرد! برخی با برداشت
زمین قبل از ظهور امام عصر، علیه?السلام، پر از ظلم و جور می?شود، با هر گونه حرکت اصلاحی جدي » غلط و سطحی از اینکه
(چه رسد به تشکیل حکومت اسلامی و مبارزه با استکبار جهانی و...) مخالف هستند و حتی گروهی از آنان می?پندارند که قبل از
تصور می?کنند. این در حالی است که پر شدن « تکلیف?آور » از ظلم و ستم پر شود ;یعنی از آن، برداشتی « باید » ظهور، زمین
زمین از ظلم و جور صرفا خبر (اخبار از واقع) است که آن هم به اهل باطل مستند است، یعنی این مقدمه ظهور، توسط دشمنان
اسلام و امام عصر، علیه?السلام، واقع می?شود و وظیفه دوستان آن حضرت ایجاد مقدمه و زمینه مثبت?براي ظهور است. منطق
است. یعنی: در زمان غیبت مطلقا در خانه?هاي خود بنشینید (و در هیچ مبارزه و قیامی شرکت ? « فاجلسوا فی بیوتکم » گروهی دیگر
نکنید). این عبارت عین تعبیر حدیث?یا برگرفته از احادیثی است که ائمه، علیهم?السلام، بیشتر در زمینه قیام و تشکیل حکومت در
زمان خود به یاران و اصحاب خویش بیان می?فرمودند، و یا ناظر به مبارزات و قیامهایی است که در زمان غیبت، نه براي اقامه حق
و امر به معروف و نهی از منکر، بلکه براي ریاست?طلبی و قبضه قدرت و اینگونه امور از جانب برخی قدرت?طلبان صورت
به نتیجه » یا ? « هر قیامی قبل از ظهور امام عصر، علیه?السلام، باطل است » می?گیرد ;همچنانکه روایاتی با این مفهوم که
به اتفاق نظر تمام علماي اسلام?شناس، ناظر به مواردي است که کسی به عنوان یابت?خاصه یا مهدویت قیام کند و ،« نمی?رسد
نماید). چنین اندیشه?ها و بینشهایی برخاسته از عدم تلقی صحیح، عمیق و ? « دعوت به نفس » مردم را به خویش بخواند (به اصطلاح
دعاي تعجیل » حماسی از انتظار فرج و ابعاد آن است که یکی از آثار ویرانگر و منفی آن برداشت نادرست، ناقص و انحرافی از
است، زیرا صاحبان چنین اندیشه?هایی تصور می?کنند هیچ وظیفه و تکلیف جدي و بنیادینی به عنوان مبارزه با دشمنان ? « فرج
اسلام (آن هم دشمنان جهانی) و تشکیل حکومت اسلامی و برپا کردن حق در روي زمین ندارند، و همه اینها مختص امام زمان،
صفحه 27 از 64
علیه?السلام، است. طبیعی است چنین کسانی فکر کنند که فقط باید بنشینند و براي آمدن آن حضرت دعا کنند، دعایی خشک و
را تحریف کرده?اند، ? « انتظار فرج » بی?ارتباط با وظایف و آرمانهاي سنگین منتظران واقعی. اینان در واقع همان گونه که موضوع
را نیز، محرف ساخته?اند. بینش صحیح و معقول کدام است؟ تلقی درست و سازنده ? « دعا براي تعجیل فرج » مساله مهم و ارزشمند
عبارت است از انتظار قدرت اسلام و اقتدار و آمادگی مسلمانان براي ظلم?ستیزي، عدل?گستري و مبارزه با ? « انتظار فرج » از
دشمنان اسلام. صاحبان این بینش معتقدند که باید خود، جامعه خود و بلکه افکار عمومی جهان را براي آمدن امام عصر،
علیه?السلام، و ظهور و حکومت آن حضرت آماده کرد. منطق این گروه، به زبان روایات، در حقیقت این حدیث است که: ...
فیوطئون للمهدي یعنی سلطانه ( 5) (یاران و منتظران راستین امام زمان کسانی?اند که) زمینه حکومت جهانی امام مهدي را براي آن
حضرت آماده می?سازند. اکنون سؤال این است که: آیا زمینه سازي براي حکومت و دولت امام زمان، علیه?السلام، (که جهانی
است)، جز با مبارزه با استکبار جهانی، تشکیل حکومت اسلامی و گسترش آن هر قدر که میسر شود، انتشار و اقتدار اسلام و صدور
هستند، یا ? « منتظر فرج » اندیشه حق?طلبی، ستم?ستیزي و اسلام?خواهی ممکن است؟ آیا صاحبان و عاملان چنین اندیشه?اي واقعا
خانه?نشینان و کسانی که با احیاي حق، تشکیل حکومت و صدور و انتشار عدالت و فضیلت و اسلام ناب، مخالفند و آن را مانع
تعجیل فرج می?پندارند؟! یک نمومه عینی نمونه عینی آنچه گفتیم، انقلاب اسلامی ایران است. هر انسان عاقل و اندیشمندي اذعان
می?کند که اندیشه انتظار فرج و دعاي تعجیل در ظهور بزرگ منجی بشریت، امام عصر، علیه?السلام، در این زمان و در این
شرایط، از حقیقت و محتواي معقول و راستین خود برخوردار گردیده است. اکنون براي اینکه نمونه عینی مذکور را کاملتر کنیم،
فرازهایی از دعاي حضرت امام خمینی، رضی?الله?عنه، بنیانگذار جمهوري اسلامی ایران را زینت?بخش پایان مقال قرار می?دهیم.
همه ما تحلیل آن بزرگ رهبر اسلام و اسلام?شناس ژرف?نگر این دوران در مورد انتظار فرج و دعاي تعجیل فرج را کم و بیش
شنیده?ایم. ایشان در مورد انتظار فرج فرموده?اند: انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است. ما باید با قدرت بخشیدن به اسلام، زمینه
ظهور حضرت صاحب، علیه?السلام، را فراهم سازیم... (قریب به مضمون)امام امت، قدس?سره، با چنین تفکر و بینشی، مفهوم
را تبیین نموده و با برپایی انقلاب اسلامی ایران به آن عینیت?بخشید. همین بزرگمرد الهی، گستره ? « انتظار فرج » راستین و ژرف
جهانشمول آرمانهاي مقدس اسلام و انقلاب اسلامی را در ظهور امام عصر، علیه?السلام، می?دید و براي تعجیل در فرج آن
حضرت دعا می?فرمود. نمونه?هایی از دعاهاي ایشان، چنین است: - ... حضرت صاحب، علیه?السلام، این معنا را اجرا خواهد کرد
و در تمام عالم، زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد... ان?شاءالله خداوند تعجیل کند در فرج او ( 6) . - چه مبارك است زادروز
ابرمردي که جهان را از شر ستمگران و دغلبازان تطهیر می?نماید... امید است که خداوند آن روز فرخنده را به ظهور این مولود
فرخنده هر چه زودتر فرا رساند... از نفس گرم ولی?الله الاعظم، عجل?الله?تعالی?فرجه?الشریف، می?خواهم که از خداوند متعال
تقاضا فرماید که همه ما و همه مقامات و تمام ملت?شریف را توفیق به عمل به اسلام و قوانین اسلامی عطا فرماید، و تعجیل در
ظهور بقیۀ?الله روحی فداه نماید... ( 7) - مسؤولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایران، نقطه
شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداري حضرت حجت، ارواحنا فداه، است، که خداوند همه مسلمانان و جهانیان منت نهد
و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد... ( 8) از این فراز چنین بر می?آید که امام امت، قدس?سره، آن قدر به دعاي تعجیل
فرج اعتقاد و امید داشتند که تحقق آن را حتی در عصر حاضر از خداوند متعال درخواست می?کردند. روشن است که چنین دعاي
گرم، آگاهانه و امیدوارانه?اي ثمره آن بینش عمیق و عملکرد مکتبی صحیح و انقلابی است. نکته بسیار مهم و قابل توجه این است
که این پیشواي بزرگ استکبارستیز، احیاگر اسلام ناب محمدي، صلی?الله?علیه?وآله، برپا کننده انقلاب اسلامی ایران و کسی که
بینشهاي سخیف، ضعیف و نادرست مربوط به انتظار فرج و دعا براي تعجیل در ظهور را سخت?به باد انتقاد گرفته و مدعیان
دروغین ولایت و انتظار را مورد ملامت قرار می?داد، این گونه خاضعانه به درگاه حضرت حق دعا کرده و تعجیل در ظهور امام
صفحه 28 از 64
عصر، علیه?السلام، را (حتی در همین دوران حاضر) درخواست می?نمود ;باشد که ما نیز پیرو راهش باشیم. ادامه دارد پی?نوشتها:
1. کمال?الدین، باب 45 حدیث چهارم ;متن حدیث را در قسمت قبل ذکر کردیم. 2. مفهوم این عبارت به فارسی چنین است:
ارزش » : میزان سنجش ارزشها در زمینه فوائد و آثار دعا براي (تعجیل فرج) حضرت قائم، عجل?الله?تعالی?فرجه، و به طور خلاصه »
چاپ اول این کتاب در یک مجلد و چاپ بعدي آن در دو مجلد به طبع رسیده و به فارسی نیز ترجمه گردیده ? .« دعاي تعجیل فرج
است. مطلب مذکور در مقدمه این کتاب مندرج است. 3. و یا رؤیاي صادقه?اي که استاد شهید مطهري، در بحث تجسم اعمال در
نقل می?کند. 4. ذکر نکته مذکور براي این است که دوستان و شیعیان امام عصر، علیه?السلام، بیش از پیش به ? « عدل الهی » کتاب
محتواي عقلانی، غنا و مبانی استوار مکتب ولایت و فرهنگ انتظار توجه کنند و از عوام?زدگی بپرهیزند، علی?رغم وجود بسیاري
از رؤیاهاي صادقه و یا تشرفاتی که براي اشخاصی صالح و شایسته به وفوع پیوسته و ذکر آنها نیز ممکن است مفید باشد ;اما بناي
ما در این نوشتارها، نگاه تحلیلی و معقول به مساله دعاي تعجیل فرج است ;گر چه تاثیر احساسی، عاطفی و ارزشی نمونه?هایی از
.6 . موارد مذکور نیز قابل توجه است 5. الصافی، الگلپایگانی، لطف?اله، منتخب?الاثر فی الامام الثانی عشر، علیه?السلام، ص? 304
7. پیام امام امت، قدس?سره، تاریخ نیمه شعبان سال 1401 ق. 8. پیام امام امت، قدس?سره، به . صحیفه نور، ج? 12 ، ص? 208
.2/1/ مهاجرین جنگ تحمیلی به مناسبت نیمه شعبان، تاریخ 1368
دو سیر شتابان در آخرالزمان
سید محمد قائممقامی اشاره: از اولین روزهاي زندگی آدمی بر کره خاك نبرد حق و باطل و سیاهی و سپیدي نیز آغاز شده و
همواره حزب خدا و حزب شیطان رو در روي هم بوده اند، و این نبرد و رویارویی همچنان نیز ادامه دارد تا روزي که به دست
مبارك امام مهدي ، عجل الله تعالی فرجه، شیطان و حزب او براي همیشه به نابودي سپرده شوند. هر چه زمان به نبرد نهایی حق و
باطل و غلبه کامل روشنی، بیداري و آگاهی بر تاریکی، غفلت و گمراهی نزدیکتر می شود، بر شدت درگیري سپاه، حق و باطل نیز
افزوده می شود و لشکر تاریکی بر تلاش خود براي تسخیر جهان دلها می افزاید. و البته لشکر روشنایی نیز آسوده نبوده و خود را
بیش از پیش براي رو در رویی با تاریکی و جهالت آماده سازد. مقاله اي که پیش روي شماست شرحی است از مقابله روزافزون
جریان روحانیت و معنویت با جریان نفسانیت و قساوت در آخرالزمان. اکنون ما با دو جریان و دو سیر که هر دو بسیار شتابانند
روبرو هستیم. نخست، سیري مبارك به سوي معنویت و روحانیت هر چه بیشتر و دوم، سیري شوم به سوي نفسانیت و قساوت هر چه
شدیدتر. سیر نخست، ما را به آسمان و خداوند و سعادت می خواند و سیر دوم، ما را به زمین و شیطان و شقاوت می کشاند. ما
اکنون میان این دو دعوت قرار گرفته ایم که دقیقا در نقطه مقابل هم هستند و هر چه جلوتر می رویم هر دو شدیدتر و جدي تر می
شوند. سیر نخست، سیري است عالمانه و روشنفکرانه و ناظر به آینده و به معناي دقیق کلمه، انقلابی، که با تمام وجود تلاش می
یوم الدین بدل نماید و سیر دوم سیري است قهقرایی و » را به « یوم الدنیا » و « وضع آینده و موعود » را به « وضع گذشته و موجود » کند
به معناي دقیق کلمه ارتجاعی که با تمام وجود در جهت حفظ وضع موجود که وضع حاکمیت ظلم و کفر است و در جهت حراست
انقلاب علی الاعقاب و برگشت به گذشته دارد. اکنون در راس سیر انقلابی و الهی، وجود » از یوم الدنیا، تلاش می کند و حالت
مقدس امام زمان، علیه السلام، و در راس سیر ارتجاعی، قدرتهاي طاغوتی و شیطانی موجود قرار دارند که می خواهند آدم و عالم
را به عقب برگردانند و مانع طلوع آفتاب حقیقت شوند. نکته مهمی که وجود دارد این است که در زمانه ما که هنوز آفتاب نورانی
مقدس مهدوي به طور تام و تمام ظاهر نشده و در عین حال بارقه اي و جلوه اي از آن، به واسطه انقلاب اسلامی ایران، در جهان
متجلی گشته و درجه اي از درجات فرج تحقق یافته، فعالیت نفسانی و شیطانی در روي زمین بسیار بیشتر شده است. پس از وقوع
انقلاب اسلامی و صلا در دادن به معنویت و ایمان و بازگشت به خداوند، توامان ما شاهد سست شدن پایه هاي حاکمیت شیطان و
صفحه 29 از 64
در عین حال افزایش فعالیت این حاکمیت هستیم و این طبیعی است که وقتی جریانی زوال خود را احساس می کند براي حفظ خود
بر شدت فعالیت خود می افزاید. بنابراین وقتی ما در دنیایی که نفسانیت در آن حاکم بوده، دم از روحانیت زده ایم، باید تا قبل از
شکسته شدن کامل سیطره نفسانیت و غلبه تام و تمام روحانیت، منتظر شدت و افزایش نفسانیت و رسیدن آن به نقطه اوج باشیم.
وقوف به این مطلب به همه ما که میان این دو جنبه و دو جریان قرار گرفته ایم می تواند کمک کند زیرا که هیچ کس بر کنار از
این ماجرا و برکنار از هجوم بی سابقه نفسانیت نیست. اکنون کفار حاکم بر زمین وضع را به گونه اي تنظیم کرده اند که در آن
خسته شوند. زیرا دستور کار کافران پس از نومیدي از امحاء فیزیکی مؤمنان، خسته کردن آنان است. وضع کنونی جهان به » مؤمنین
گونه اي است که با سخت تر شدن معیشت و با صرف شدن تمام هم و غم آدمیان جهت تامین معاش، هر گونه حال و حوصله از
آنان سلب و دچار خستگی و وازدگی و گریز از فکر و ذکر شوند. سپس تمدن کنونی براي رفع این خستگی و بی حوصلگی چاره
اندیشیده و از طریق رسانه هاي صوتی و تصویري خود، انسانها را با انواع بازیها، شوخیها و نوارهاي طرب انگیز،سرگرم ساخته
است. تمدن کفرآمیز موجود، از یک سو انسانها را خسته می کند و از سوي دیگر جهت رفع این خستگی، سیل خروشانی از لهو و
لعب و موسیقی را روانه ذهن و جان انسانها می نماید. از طرفی شیطان در این جهت بشدت فعال است و آسیب او شرق و غرب
عالم را فرا گرفته و ما حتی در درون حکومت اسلامی خود، از این آسیب و از این سیل تباهی بر کنار نیستیم، و از سویی شخص
دیگري در جهت مقابل بشدت و با قدرت فعال است و امواج فکر و ذکر و دعا و عبادت او در سراسر جهان منتشر است. یعنی
همانگونه که بازي و مسخرگی و پایکوبی شیطان، کسانی را به این وادي می کشاند در عین حال فکر و ذکر و دعا و گریه و تسبیح
و تهلیل امام زمان، علیه السلام، و رکوع و سجود آن وجود مقدس، کسانی را به این امور سوق می دهد. این گونه نیست که در
آخرالزمان تنها شیطان فعال باشد، بلکه امام زمان، علیه السلام، نیز فعال است و ما میان این دو فعالیت و این دو دعوت قرار گرفته
مهدي، علیه » : ایم و دایما دو ندا به گوشمان می رسد: ندایی از آسمان و ندایی از زمین. نداي آسمانی در گوش جان ما می گوید
السلام، امام زمان، علیه السلام، در جهان وجود دارد و زنده و حاضر است، مبادا غافل شوي. مبادا فراموش کنی، مبادا فریب
تا بوده دولت، دولت باطل بوده و از این پس و تا آخر » : نداي زمینی می گوید «. بخوري، و خیال کنی دولت باطل همیشگی است
وقتی ما بدون نور و از زاویه نفسانیت به جهان نگاه می کنیم مساله دقیقا همین گونه است و دچار این «. نیز این چنین خواهد بود
پندار می شویم که گویی قرار است دولت باطل تا ابد برقرار باشد. آدمی در این دیدگاه با آنکه سقوط شوروي را دیده لکن
سقوط آمریکا را باور نمی کند و با خود می گوید مگر می شود که آمریکا هم سقوط کند. اکنون در میان برخی از مسلمین
ضیعف النفس این حالت وجود دارد که خیال می کنند آمریکا جاودانه است. وقتی انسان دچار این پندار شد به این نظر متمایل می
شود که دولت شیطان بر زمین همیشگی است و اصلا چیز دیگري نمی تواند واقع شود مگر از طریق یک معجزه، غافل از آنکه
معجزه اکنون آغاز شده و حادثه ظهور مقدس و نورانی امام زمان، علیه السلام، البته به طور عام و با جلواتش شروع شده و ما اکنون
در متن این تجلیات قرار گرفته ایم و در درون کشور اسلامی فی الواقع در دولت امام زمان، علیه السلام، به سر می بریم و بدیهی
است که تا ظاهر شدن اصل آفتاب، سختیها و مشکلات و گرفتاریها خواهیم داشت. کسانی که می خواهند این جریان را از جریان
امام زمان، علیه السلام، جدا کنند و بگویند ما با این جریان کاري نداریم لکن منتظر ظهور حضرت هستیم ;به خود ظلم می کنند و
دچار خسران و زیانند. مگر می شود به این جریان کاري نداشت. مگر می شود امام خمینی، قدس سره، را نشناخت و همچنان منتظر
ظهور امام زمان، علیه السلام، باقی ماند!؟ آن کسان که امام خمینی را نشناختند، خوف این هست که وقتی امام زمان، علیه السلام،
نیز تشریف بیاورند او را نشناسند و انکار نمایند. در قرآن کریم در سوره مبارکه بقره آیه عجیب و عبرت انگیزي وجود دارد که
تنزیل آن در مورد یهود و تاویل آن در مورد هر قوم دیگري که در انتظار ظهور مصلح الهی هستند، می باشد. ماجرا از این قرار
است که یهودیان نیز منتظر ظهرو منجی و به طور خاص منتظر بعثت آخرین پیامبر بودند و بر مبناي اطلاعات و معلوماتی که داشتند،
صفحه 30 از 64
می دانستند که پیامبر خاتم در مدینه ظاهر می شود و به این علت به این منطقه آمده و در مدینه و اطراف آن ساکن شده بودند تا به
هنگام بعثت از جمله اولین مؤمنین به آن حضرت باشند. آنان منتظر آمدن پیامبر بودند و با طلب ظهور آن حضرت علیه کفار زمان
خود طلب پیروزي می کردند. بعد خداوند می فرماید: فلما جائهم ما عرفوا کفروا به. ( 1) هنگامی که آمد به نزد ایشان آن کس که
او را می شناختند، به او کافر شدنددر حالی که پیش از آن ظهور او را طلب می کردند و به واسطه او فتح و پیروزي می خواستند: و
کانوا من قبل یستفتحون علی الذین کفروا. ( 2) یهود در مدینه از جمله اول کافران به پیامبر اکرم، صلی الله علیه وآله، بودند و
برهانشان هم این بود که: ایشان آن کسی نیست که ما می خواستیم. در مورد اینکه چرا یهود، پیامبر اکرم، صلی الله علیه وآله، را
تاریخ قوم من بنی اسراییل توضیح می دهد که یهودیان به » آبا ابان وزیر امور خارجه سابق اسراییل در کتاب مفصل » ، قبول نکردند
دو دلیل پیامبر را قبول نکردند، نخست به این دلیل که آنان از نظر اقتصادي و معیشتی وضع خوبی داشتند و مایل نبودند وضعشان
تغییر کند و می ترسیدند با حاکمیت پیامبر وضعشان عوض شود و دوم به این دلیل که یهودیان خود پیامبران بسیاري داشتند و نمی
خواستند از اعتقاد به آنان دست بردارند! حال، این چه پدیده اي است که انسان کسی را بخواهد لکن هنگامی که آن کس می آید
او را نخواهد و انکار نماید، این باز می گردد به نحوه ارتباط انسان با کسی که منتظر اوست هنگامی که ارتباط انسان جنبه ذهنی و
تخیلی داشته باشد و واقعی نباشد، مساله همین گونه است و از آنجا که موعود مورد انتظار منطبق با خیالات شخص منتظر نیست،
هنگام ظهور مورد انکار قرار می گیرد و نکته جالب اینجاست که در این حالت شخص منتظر در باطن خود خواهان ظهور نیست
همچون بعضی از مذهبیها و منتظران ما که دلشان می خواهد امام زمان، علیه السلام، همیشه غایب باشد و هیچ گاه ظاهر نشود، آنان
امام زمان، علیه السلام، همیشه غایب را دوست دارند نه امامی که بالاخره باید ظاهر شود و ظهورش نیز درجات و مراتب دارد و تا
قبل از ظهور تام و تمامش، درجاتی از ظهور و فرجش، تحقق می یابد. در زمانه ما وقوع انقلاب اسلامی با ظهور حضرت امام
خمینی، قدس سره، قطعا و یقینا درجه اي از ظهور و فرج امام زمان، علیه السلام، است که می خواهند ببینند مردم با این درجه از
ظهور چه می کنند؟ آیا خواهان ظهور بیشترند یا طلب اعاده تاریکی؟ آن کسان که خود را منتظر ظهور حضرت می دانند و کاري
هم به انقلاب و امام خمینی ندارند، اینان زندگی کردن در زیر سلطه طواغیت و ولایت شیطان را می پسندند و به آن راضی هستند.
در این انتظار هیچ فضیلت و هنري نیست و هنر آن است که وقتی آن وجود مقدس مستقیم یا غیر مستقیم، بلاواسطه یا مع الواسطه،
پا در صحنه گیتی می گذارد، ما بلافاصله او را بشناسیم و به او پیوندیم و البته این توفیق لازم دارد، آگاهی و بیداري و پاکی لازم
دارد و سبکباري می خواهد. آن کس که می خواهد به امام زمان، علیه السلام، بپیوندد باید آگاه و بیدار و پاك و سبکبار باشد و
خود را از وزنه هاي تعلقات به این جهان سنگین بار نکرده باشد. اگر بخواهیم در این دو سیر و دو جریانی که ذکر شد با تمام
وجود در جریان آسمانی و مهدوي قرار داشته باشیم باید روز به روز بر تقوي و محبت و عرفان و عشقمان بیفزاییم. نداي آسمانی را
لبیک بگوییم. در دوران حساس کنونی هر دو دعوت و هر دو سیر بسیار شدید و فعال است و ما باید بسیار هوشیار باشیم تا ندانسته
در جریان نفسانی قرار نگیریم، و به سوي دعوت شیطانی نلغزیم یکی از راههاي لغزیدن به این دعوت، میل به لهو و لعب و غناست
که اکنون همه ما در معرض آلوده شدن به آن هستیم. این درست است که اکنون با حکومت اسلامی، درجه اي از فرج براي ما
حاصل شده و این درست است که فرج مقتضی طرب است لکن مساله این است که ما اکنون به میزانی بسیار بیشتر از فرج حاصل
شده می خواهیم طرب کنیم گویی که تمام فرج حاصل شده و شخص امام زمان ظهور فرموده و گویی که انتقام خون مقدس امام
حسین، علیه السلام، گرفته شده و شیطان از مسند فرمانروایی جهان فرو کشیده شده است، هر چند معلوم نیست که ما هنگام فرج
کامل که هنگام طرب کامل است به این موسیقیها و به طربهاي موجود نیاز داشته باشیم و چه بسا که آن هنگام، هنگامه طرب از
نوع دیگر باشد. این موسیقیها و غناهاي موجود که غالبا با ابزار و آلات همراه است اساسا به فرهنگ کفر تعلق دارد که آدمی را از
هشت حضور خداوند است دور می کند و به طربی جعلی و مصنوعی سرگرم می سازد. اگر آدمی تکالیف خود را درست انجام
صفحه 31 از 64
دهد و در راه خداوند جهاد کند، شادي از درون وجود او می جوشد و سرچشمه می گیرد. شادي این نیست که از بیرون از وجود
انسان و از طریق ابزار و آلات به جان او وارد شود. علت این که دنیاي کفر تا این حد بر موسیقی تاکید دارد، این است که قرار
نیست در این دنیا آدمی به تکلیف خود در برابر خداوند عمل کند و بدیهی است که فرو نهادن تکالیف و ترك وظیفه، وجدان را
تحت فشار و انقباض قرار می دهد و چون این حالت دردناك است و آدمی می خواهد خود را از آن نجات دهد از این رو گوش
اگر تو هنوز به حقیقت نرسیده اي و به رضا و رضوان خداوند نایل » : جانش را به غنا و طربهاي مصنوعی می سپارد و به قول کسی
نگشته اي و در حال سلوکی، ترا با طرب چه کار و اگر به حقیقت رسیده اي و طرب از درون جان تو می جوشد، باز هم ترا با طرب
مصنوعی چه کار؟ و هیهات که بگویی این طرب مصنوعی ممکن است ذریعه اي باشد براي رساند آدمی به آن طرب حقیقی که
اگر مستی ناشی از معجزه اکنون آغاز شده و حادثه ظهور مقدس و نورانی امام زمان، علیه السلام، البته به طور عام و با جلواتش
شروع شده و ما اکنون در متن این تجلیات قرار گرفته ایم و در درون کشور اسلامی فی الواقع در دولت امام زمان، علیه السلام، به
سر می بریم و بدیهی است که تا ظاهر شدن اصل آفتاب، سختیها و مشکلات و گرفتاریها خواهیم داشت الکل بتواند آدمی را به آن
امیدوارم خداوند ما را به شادي وصال خود و «. مستی حقیقی الهی برساند این طرب نیز می تواند انسان را به آن طرب نایل سازد
نظر به جمال بی مثال خود، شاد و از جامی که ساقی اش امیرالمؤمنین علی، علیه السلام، است، سرمست فرماید. پی نوشتها: 1. سوره
2. همان. . بقره ( 2)، آیه 89
تکاپوي آخرالزمان در غرب
ترجمه: احمد یکانی فرد همانطور که خوانندگان عزیزمستحضرند امروزه یکی از مباحثی که در دنیاي غرب و مسیحیت توجه عده
کثیري را به خود جلب نموده،توجه به یکی از مباحث مسیحیت است که در رابطه با آخرالزمان وآمدن مسیح، علیه السلام،
گفتگومی کند و از طرف دیگر قرار گرفتن درآستانه قرن بیست و یکم و ورود به سال 2000 میلادي که از نظرمسیحیان نویددهنده
دوران آخرالزمان است موجب گشته تا کتب و فیلمهاي خاصی در زمینه مباحث آخرالزمان، علایم آخرالزمان، مکاشفات مختلف،
چگونگی حفظخود از گزند حوادث و وقایع و غیره ساخته و منتشر شوند. یکی از انتشاراتی که اخیرا در این زمینه بویژه در زمینه
که خود را با عنوان بزرگترین (Arageddon) تولید فیلمهاي ویدیویی فعالیت وسیعی را آغازکرده انتشارات آرماگدون است
کتابفروشی در زمینه کتب مربوط به نبوت، مکاشفات و انجیل معرفی نموده است. جستجوي کامپیوتري در شبکه اینترنت فهرستی از
کتب و فیلمهاي ویدیویی تهیه شده در این زمینه رامعرفی می نماید که در ذیل نمونه هایی از این کتب و نوارهاي ویدیویی رابراي
( ادوند پاردوم ( 1 » آشنایی خوانندگان عزیزمعرفی می نماییم: 1 در مورد بازگشت مسیح،علیه السلام: فیلم ویدیویی به روایت
موضوع این نوار ویدیویی دررابطه با به پایان رسیدن هزاره دوم میلادي و نگریستن دقیق بشر به آینده مشکوك قرن بیست و یکم
مسیح » : است، عده اي از مردم پایان هزاره دوم را به عنوان سرآغاز جدیدي تصور می نمایند. کتاب آسمانی مسیحیان می گوید
زمانی می آید که شما انتظار آمدن او راندارید، و این چنین است که شمارش معکوس آغاز شده است و سؤالی که به ذهن وارد
می شود این است که مادر چه زمانی از تاریخ واقع شده ایم؟ 2 هشدار دو دقیقه اي زمین: این نوار ویدیویی مهیج و جنجالی شما را
به کشف این مطلب می رساندکه چرا متخصصان و کارشناسان امور دینی و مکاشفات در غرب معتقدند که هشدار دو دقیقه اي
زمین به گوش می رسد! در این نوار شمامی توانید نگاهی دقیق به روزگاران آشفته اي داشته باشید که ما در آن بسر می بریم و
ضمنا به شواهدي دست یابید که توضیح دهنده این مطلب است که ما در واپسین روززندگی می کنیم. این نوار ویدیویی براساس
3) می باشد. 3 آخرالزمان دوران سختی است این نوار ) « کاریل ماتریسیانا » 2) تهیه شده وروایت کننده آن نیز ) « جان ویلر » کتاب
ویدیویی در سه کاست تهیه شده و با اینکه به شیوه اي حرفه اي تهیه شده است اما از آنجا که در برگیرنده اطلاعات کمی و کیفی
صفحه 32 از 64
خاصی است که به حیات و بقاي روحی و جسمی بشر در خلال دوران آشوب و اضطراب آخرالزمان می پردازد بسیار حیرت آور
است. اولین بخش از این نوار ویدیویی به بحثی جامع در رابطه با دوران قبل ازآشوب و اضطراب پرداخته و این مطلب را خاطر
نشان می سازد که بشر براي رسیدن به آشوب واضطراب به دنیا نیامده است، امادچار آشوب و اضطراب شده وخوشی خود را از
دیک آینزورت ( 4) انسان رادر زمینه اینکه چگونه خود را از گزندحوادث دور ساخته و حفظ نماید و » دست داده است دراین فیلم
یااینکه چگونه غذا تهیه نموده،محصولات خود را به بار آورد و خودرا براي شرایط سخت آماده سازدراهنمایی می کند. در بخش
دوم و سوم این نوار به افراد آموخته می شود که چگونه وسایل و لوازمی را که به طورروزمره دور می اندازند می توانند به عنوان
ابزاري مفید مورد استفاده قرار دهند و همچنین به شما آموخته می شود که چگونه اجاق خورشیدي و ابزار دیگر بسازید و آب
براحتی پیدا نمایید. 4 دلایل شگفت انگیز ;آیا خدابراستی وجود دارد؟ این نوار ویدیویی نواري مستنداست که شواهدي جدید و
( گرانت جفري ، ( 6 » (5) ،« پاول لالوند » شگفت انگیزرا که موجب اثبات خدا شده است ارایه می دهد، تهیه کنندگان این فیلم نظیر
9) معتقدند که با دیدن این فیلم می توانید خود و دوستان نجات نیافته خود را به ) « چوك میسار » دیو مانت ( 8) و » ( دیو بریس ، ( 7 »
فلاح ورستگاري برسانید. 5 مکاشفه این فیلم نشان می دهد که در دوزخ خشونت، حیله و نیرنگ و در دنیاي شهوانی امروز، مردان
و زنان باایمانی وجود دارند که همه چیز را به نام خدا و با استعانت از او می خواهندو آنان اهل مقاومت و بردباري وپایداري
هستند. مدت این نوارویدیویی 97 دقیقه است. امید است که در آینده بتوانیم مطالب کاملتر و بیشتري را به خوانندگان عزیز ارایه
EdmundPurdom 1.John Wheeler 3.Caryl Matrisciana 4.Dech Ainsworth. نماییم. پی نوشتها: 1
5.Paul Laloude 6.Grant Jeffrey 7.Daye Breese 8.Dave Hunt 9.Chuch Missler
سیر تاریخی